W ostatniej dekadzie ubiegłego wieku rozpoczęliśmy odbudowę Europy Środkowej; postanowiliśmy wykorzystać ten czas, aby pokazać jej potencjał, potencjał Karpat, nadać naszej części Europy nową dynamikę— powiedział marszałek Sejmu Marek Kuchciński, otwierając XX międzynarodową konferencję Europa Karpat.

— Postanowiliśmy pokazać potencjał Europy Środkowej, potencjał Karpat, wydobywać jego siłę, nadać naszej części Europy nową dynamikę, a więc dokonać dobrej zmiany, gdybyśmy chcieli użyć współczesnego języka i uznać Karpaty jako dobro wspólne, Europę Środkowo-Wschodnią jako dobro wspólne — mówił marszałek Sejmu.

Według marszałka Kuchcińskiego Karpaty potrzebują współpracy transgranicznej, myślenia w kategoriach systemowych i strukturalnych oraz realizacji polityki zrównoważonego rozwoju, równowagi między ekonomią i ekologią, ale także równowagi pomiędzy poszczególnymi częściami, województwami, ziemiami czy regionami.

Wśród pięciu najważniejszych kwestii, które były poruszane podczas tych, marszałek wymienił bezpieczeństwo całego makroregionu w szerokim wymiarze; odnowa całej Europy, której południowo-wschodnią rubieżą są Karpaty (chodzi o UE); przyszłość całej geograficznej Europy, której centrum stanowią Karpaty. Wymienił także Via Carpatia postrzeganą jako przykład rozwoju, rozbudowy osi północ-południe oraz współpracę transgraniczną w trzech wymiarach: współpracy pomiędzy uczelniami państw karpackich, miastami i regionami. Nieodłączną Europy Karpat jest zakotwiczenie parlamentarne. Jak wyjaśnił, parlamenty reprezentują narody, legitymizują ład polityczny oraz wyrażają interesy mieszkańców wszystkich państw Europy środkowo -wschodniej „i dlatego też znaczną część dzisiejszych obrad ukierunkowaliśmy na współpracę parlamentarną. Europa Karpat przecina się w wielu punktach z innymi inicjatywami, np. z Grupą Wyszehradzką, partnerstwem wschodnim, warszawskimi szczytami przewodniczących parlamentów państw Europy środkowej i wschodniej czy inicjatywę Trójmorza. Istnieje dzisiaj wielka płaszczyzna, wielka potrzeba tej różnorodnej, wielowymiarowej współpracy, wielowymiarowego współdziałania w tych bardzo licznych płaszczyznach. Śmiem twierdzić, że obejmujących właściwie wszystkie obszary naszego zaangażowania publicznego, a także w wielu miejscach prywatnego. Bo Europa Karpat to kilkusetletnie dziedzictwo, to wspólne bezpieczeństwo, to bogactwa naturalne i ludzie sukcesu. Europa Karpat to Europa Środkowa i Wschodnia — zaznaczył marszałek Sejmu.

Podczas konferencji głos zabrali m.in. wicemarszałek Sejmu Ryszard Terlecki, minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz, minister inwestycji i rozwoju Jerzy Kwieciński, wiceminister rozwoju Adam Hamryszczak oraz minister infrastruktury Andrzej Adamczyk. 

Wśród panelistów i gości obecni byli również parlamentarzyści i naukowcy z Węgier, Ukrainy, Słowacji.

Medal okolicznościowy wybity jest właśnie w kategoriach „długiego trwania”, dlatego też odwołaliśmy się do języka łacińskiego: „Europa Carpathium” – to określenie średniowieczne – powiedział Marek Kuchciński.

Przed oficjalnym rozpoczęciem konferencji Kuchciński otworzył wystawę prezentującą dorobek 19 dotychczasowych konferencji karpackich. 

 Dyrektor Muzeum Ziemi Przemyskiej Jan Jarosz Marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl podarował marszałkowi Kuchcińskiemu kopię oryginalnej lampy, wymyślonej 150 lat temu przez krajana z Podkarpacia Ignacego Łukasiewicza. Mk dziękując od razu ją zaświecił, mówiąc, że będzie to światło dla różnych inicjatyw karpackich. Minister Jerzy Kwieciński zaprezentował roboczy dokument: Program dla Bieszczad – jeden z najważniejszych projektów w obszarze rozwoju regionalnego. Na inwestycje przyczyniające się do rozwoju  Bieszczadów, realizowane od 2016 do 2023 roku, zostanie przeznaczonych z funduszy unijnych oraz budżetu państwa 800 milionów złotych. – Będą to środki na inwestycje transportowe, m.in. drogę krajową S19, inwestycje w sektorze ochrony środowiska, poprawę dostępu do Internetu oraz infrastrukturę społeczną – zapowiedział minister Kwieciński. Dokument powstał w ramach rządowej strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju.  Jest to program przygotowywany przez rząd, który odpowiada na lokalne zapotrzebowanie, inicjatywy lokalne i specyfikę problemów, które się tu (w dyskusji) pojawiły. Będzie wsparciem dla Bieszczad z poziomu rządowego. 

Dokument identyfikuje następujące obszary problemowe Bieszczad: słaby dostęp do ośrodka wojewódzkiego, problemy z przejściami granicznymi, połączenia kolejowe słabe (kiedyś były lepsze), stosunkowo wysoka stopa bezrobocia, ujemne saldo migracji, problemy demograficzne, starzejące się społeczeństwo, stosunkowo niskie nakłady inwestycyjne w samorządach.

Jeśli chodzi o potencjał regionu w programie wymieniono: bioróżnorodność, tereny atrakcyjne przyrodniczo, parki narodowe, przynależność do międzynarodowego rezerwatu biosfery Karpaty Wschodnie pod patronatem UNESCO, unikatowe walory turystyczne (turystyka piesza, konna, rowerowa, narciarstwo); bogate dziedzictwo kulturowe.

Cele programu: poprawa szans rozwojowych Bieszczad, przyspieszenie rozwoju tego obszaru z poziomu krajowego – wsparcie z poziomu krajowego, komplementarne z działaniami podejmowanymi na poziomie regionalnym (przez samorząd wojewódzki) i na poziomie lokalnym (przez samorządy lokalne).

Program obejmuje 4 powiaty. 3 powiaty w całości: leski, bieszczadzki, sanocki i gminę Bircza z powiatu przemyskiego.

Program ma dwa główne kierunki wsparcia: poprawa warunków życia mieszkańców i wykorzystanie szans rozwojowych.

Realizowane będą tylko realne projekty, te, które będą realizowane. Program ciągle się kształtuje. Ministerstwo jest otwarte na nowe inicjatywy na każdym z poziomów: lokalnym, regionalnym, krajowym. Zapisanych w programie jest już ponad 160 inicjatyw.

I Poprawa warunków życia

1. Poprawa dostępności transportowej Bieszczad – utworzenie ciągów komunikacyjnych A4 i S19

Via Carpatia (obecna droga S19) jest w programie krajowym i będzie realizowana, będzie miała finansowanie. Nowe ważne projekty (np. obwodnica Sanoka)

– warunki wsparcia dla infrastruktury lokalnej, preferującego obszary o najsłabszej dostępności

– połączenia kolejowe (tu brak na razie brak dokumentacji, ale planowana jest rewitalizacja linii 108 np. na odcinku Jasło-Nowy Zagórz będą analizowane kolejne odcinki)

2. Poprawa dostępności usług społecznych

– poprawa infrastruktury ochrony zdrowia (realizowane jest wsparcie dla szpitali w Lesku, Ustrzykach Dolnych, wspólny pol.-ukr. projekt dla systemu pierwszej pomocy medycznej)

– poprawa dostępności żłobków i przedszkoli – projekt realizowany z RPO

3. Wzmocnienie kapitału ludzkiego i społecznego (europejska inicjatywa Catching Up)

II Wykorzystanie szans rozwojowych

1. Ochrona i zachowanie bioróżnorodności (trzeba zachować dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe)

– rewitalizacja szlaków turystycznych, szczególnie Bieszczadzkiego Parku Narodowego

– wsparcie dla modernizacji terenowej stacji edukacji ekologicznej w Suchych Rzekach

– wsparcie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w wybranych gminach (negocjacje z Komisją Europejską możliwości wsparcia przydomowych oczyszczalni ścieków)

(samorządy lokalne: powiat leski, gmina Solina; przedsiębiorstwa: ELBEST)

2. Rozwój przedsiębiorczości i wzmocnienie potencjału turystycznego

preferencyjne pożyczki BGK (Banku Gospodarstwa Krajowego); budżet tego instrumentu to 200 mln złotych – fundusze są przeznaczone na turystykę dla małych i średnich przedsiębiorstw

– wsparcie dla Lokalnych Grup Działania (w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich)

– wsparcie dla infrastruktury w ramach programu Polska Cyfrowa (12 gmin obszaru bieszczadzkiego to tzw. białe plamy na mapie internetu szerokopasmowego w Polsce)

– budowa Centralnego Ośrodka Sportu – Ośrodka Przygotowań Olimpijskich „Bieszczady” (dwie inwestycje: Teleśnica Sanna – 192 mln zł i Ustrzyki Dolne – 150 mln zł)

3. Wzmacnianie administracji gminnej i powiatowej
4. Współpraca międzynarodowa

• wsparcie w ramach Program Współpracy Transgranicznej

Bardzo istotne – Utworzenie Strategii Karpackiej – piątej strategii makroregionalnej UE, obejmującej tereny Karpat nie tylko w Polsce, ale i w sąsiednich krajach. W tym roku planowane jest wystąpienie w tej sprawie do Komisji Europejskiej o to, by ta strategia zaczęła już funkcjonować w UE.

Tworzenie programu będzie przebiegało w trzech etapach: założenia programu (ogłoszone dzisiaj, równocześnie trwają prace nad dokumentem) – konsultacje i współpraca z interesariuszami – ogłoszenie programu prawdopodobnie jesienią.

Minister infrastruktury Andrzej Adamczyk przypomniał, że idea utworzenia szlaku komunikacyjnego, łączącego północ z południem, została zapoczątkowana w 2006 r. w Łańcucie przez ministrów Litwy, Polski, Słowacji i Węgier pod patronatem ówczesnego prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Zaznaczył, że konieczne jest wpisanie Via Carpatii  w sieć bazową TEN-T – główny szlak transportowy UE. – Za kilka tygodni, najpóźniej na przełomie I i II kwartału, odbędzie się trzecia konferencja państw, które podpisały deklarację łańcucką ws. Via Carpatia. W czasie tej konferencji do tej grupy przyłączyć się mają kolejne kraje: Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja i Serbia. Właśnie po to, aby zdobywać jak najszersze poparcie dla tej inicjatywy – powiedział minister.

Wicemarszałek Ryszard Terlecki mówił o kryzysie tożsamości europejskiej, migracyjnym oraz potrzebie integracji.

Podczas konferencji podpisano porozumienie o utworzeniu Solińskiego Klastra Energii. Umożliwi ono instytucjom zaangażowanym w projekt ubieganie się o środki w dedykowanych konkursach w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko oraz w Regionalnych Programach Operacyjnych oraz projekt Świat Karpackich Rozet,  mający wspierać działania na rzecz zachowania kulturowej unikalności Karpat.

Marszałek Sejmu wręczył medale zwycięzcom przemyskiego biegu na 5 km