Ze strony polskiej spotkaniu w Sejmie współprzewodniczyli: przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych, poseł Marek Kuchciński oraz przewodniczący Polsko-Białoruskiej Grupy Parlamentarnej, poseł Mieczysław Baszko. W spotkaniu udział wziął także poseł Paweł Kowal, wiceprzewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych. Oddzielnie Senat RP reprezentowany był przez przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej, senatora Bogdana Klicha. Stronę litewską reprezentował przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Seimasu, Žygimantas Pavilionis.
Delegacja unijna reprezentowana była przez europosła Urmasa Paeta, wiceprzewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych Parlamentu Europejskiego oraz współprzewodniczącego Misji oraz europosła Roberta Biedronia, przewodniczącego Delegacji ds. relacji z Białorusią, drugiego współprzewodniczącego Misji. Pozostali członkowie unijnej delegacji biorący udział w spotkaniu to europosłowie: Viola von Cramon-Taubadel (Niemcy), Andrius Kubilius (Litwa), Anna Fotyga (Polska), Helmut Scholz (Niemcy), Juozas Olekas (Litwa).
Dyskusja moderowana była przez europosła Urmasa Paeta. Podzielona była na 3 części:
– w pierwszej kolejności referowali przedstawiciele polskiego i litewskiego parlamentu,
– w drugim bloku głos zabrali europarlamentarzyści-członkowie Misji,
– w trzeciej części wspólnie podsumowano przebieg dyskusji w celu wypracowania konkluzji i wspólnego stanowiska.
Najważniejszymi postulatami strony polskiej były:
Przewodniczący M. Kuchciński:
– wywarcie mocnego nacisku na PE w sprawie powrotu wydalonych dyplomatów polskich i litewskich,
– utworzenie programów stypendiów dla szykanowanych studentów na wzór tych, z których korzystała polska opozycja w latach 80-tych,
– podjęcie prewencji przez służby kontrwywiadowcze, w tym te obsługujące PE na rzecz przeciwdziałania dezinformacyjnego ze strony białoruskiej i rosyjskiej,
– niedopuszczenie do finlandyzacji Białorusi,
– wsparcie przez PE formatu Czwórki Lubleskiej, być może na razie z „pustym” krzesłem białoruskim,
– zaangażowanie Grupy Wyszehradzkiej w działania unijne.
Przewodniczący M. Baszko:
– należy przypomnieć, że relacje z Białorusią po latach stagnacji zostały ożywione w czasie rządów Zjednoczonej Prawicy,
– w wyniku bezpośrednich kontaktów, wizyt delegacji parlamentarnych np. Grup i Komisji, doszło do zbliżenia, które niestety nie dało oczekiwanych rezultatów,
– apel do PE o udzielanie dalszego wsparcia zarówno dla białoruskiej opozycji, jak i dla społeczeństwa białoruskiego w wymiarze finansowym, organizacyjnym, politycznym tak, aby Białorusini nie czuli się osamotnieni w swojej walce,
– nadal ważna pozostaje rola mediacji międzynarodowych również z udziałem A. Łukaszenki, który powinien zrozumieć siłę wspólnej polityki zagranicznej UE.
Žygimantas Pavilionis:
– Litwa nie uznaje reżimu A. Łukaszenki,
– Litwa wprowadziła sankcje, które powinny być rozszerzone o kolejną transzę sankcji skierowaną na konkretne sektory wrażliwe dla gospodarki Białorusi,
– idea zorganizowania wspólnej, międzynarodowej wizyty-misji w elektrowni atomowej
w Ostrowcu, w Białorusi, w sprawie której Litwa prowadzi rozmowy z USA,
– wszelkie działania na poziomie UE są bardzo skutecznym instrumentem nacisku na reżim
i ważnym sygnałem dla obywateli białoruskich,
– zwrócenie uwagi na potrzebę zorganizowania na Białorusi wizyty wysokiej rangi
z udziałem ważnych przedstawicieli Warszawy, Wilna, Brukseli i innych stolic europejskich oraz USA,
– poinformowanie o konferencji przewodniczących Komisji SZA zaplanowanej w dniu 22 marca 2021 r. w Wilnie, której tematyka będzie dotyczyła m in. kwestii białoruskiej.
Bogdan Klich:
– Białoruś jest jednym z kluczowych elementów polskiej polityki zagranicznej i gwarancją bezpieczeństwa tzw. wschodniej flanki,
– należy rozszerzyć listę osób objętych sankcjami i utrzymać jej ciągłą aktualizację o osoby odpowiedzialne za naruszenia swobód obywatelskich,
– konieczne jest dalsze wsparcie mediów niezależnych na Białorusi.
Viola von Cramon-Taubadel:
– misja wysokiego szczebla z PE, którą proponuje Pavilionis może nie być najlepszym rozwiązaniem, ponieważ nie miałaby mandatu do podejmowania ważnych decyzji. Propozycja taką misji w wykonaniu Komisji Europejskiej i Rady Europejskiej,
– należy się skupić na wspólnych wysiłkach Państw Członkowskich dla stworzenia wspólnej strategii,
– przewodniczący Parlamentu Europejskiego nie jest chętny do wysłania takiej Misji na Białoruś, w której mieliby uczestniczyć tylko członkowie PE,
– należy wspierać niezależne media tak szeroko, jak to możliwe,
– sugestia zaangażowania Trójkąta Weimarskiego w cały proces.
Robert Biedroń:
– czy strona polska lub litewska myślą nad/organizują jakąś międzynarodową konferencję w tej sprawie? Parlament europejski mógłby służyć pomocą w kwestii tematyki, gości etc.
– jak wygląda współpraca polskiego i litewskiego parlamentu? Jest kluczowa ze względu na największe zaangażowanie Polski i Litwy w sprawy Białorusi spośród państw UE,
– czy inne Państwa Członkowskie mogą jakoś pomóc i się zaangażować?
– sugeruje również wzmożone działanie przedstawicieli polskiego i litewskiego parlamentu na forum zgromadzeń parlamentarnych OBWE oraz Rady Europy.
Andrius Kubilius:
– wydarzenia na Białorusi są testem dla Unii Europejskiej i państw demokratycznych,
– nie należy zapominać o szerszej perspektywie całości, tzn. również zaangażowaniu Moskwy, która próbuje utrzymać reżim Łukaszenki,
– zaangażowanie nie tylko Trójkąta Weimarskiego, ale także Czwórki Lubelskiej – koalicja „Weimar-Lublin”,
– wzięcie pod uwagę wymiaru transatlantyckiego, współpraca z administracją Bidena, by Europa i USA mówiły tym samym językiem w kwestiach demokracji na Białorusi, ale także w ogóle w krajach Partnerstwa Wschodniego, – należy wysłać jasny komunikat do Moskwy, że demokracje nie będą tolerowały wspierania tackich rezimów i Rosja powinna się liczyć z sankcjami za wsparcie dla Białorusi, czy innych tego typu krajów,
Anna Fotyga:
– poparcie sugestii Kubiliusa,
– jak widzimy czerwone linie w tej sytuacji? Gdzie jest czerwona linia dla Moskwy, której nie może przekroczyć w swoich próbach wsparcia Łukaszenki?
– należy wywierać presję na Rosję,
– w proces demokratyczny na Białorsui należy zaangażować związki zawodowe, korzystając z ogromnego doświadczenia np. Solidarności,
– ważna jest współpraca Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych, również w kwestii stworzenia wiarygodnej listy ofiar i osób pokrzywdzonych przez reżim,
– należy włączyć Ukrainę do wspólnych działań,
Helmut Scholz:
– działania wszystkich Państw Członkowskich UE oraz Parlamentu Europejskiego w stosunku do Białorusi i Białorusinów muszą być spójne, jednolite, by przekaz była jasny i zrozumiały.
Juozas Olekas:
– poparcie opinii o potrzebie zbudowania wspólnej strategii działania,
– poparcie pomysłu wysłania misji wysokiego szczebla unijnego,
– zwrócenie uwagi na to, by Państwa Członkowskie nie piętrzyły przed Białorusinami chcącymi wjechać do UE, trudności biurokratycznych, na które niejednokrotnie się skarżą.
Podsumowanie:
– wielu rozmówców zgodziło się, że działania A. Łukaszenki są terroryzmem państwowym.
– uczestnicy zaproponowali włączenie w działania na rzecz Białorusi innych stolic europejskich oraz nowej administracji amerykańskiej przyszłego Prezydenta Joe Bidena,
– uzgodniono, że bez szerokiego frontu na arenie międzynarodowej nie osiągnie się zamierzonych celów,
– strona polska przypomniała jak ważne było międzynarodowe wsparcie dla Polski w latach walki z reżimem komunistycznym, gdzie poza pomocą finansową utworzono program stypendiów i kształcenia przyszłych kadr,
– Przewodniczący Kuchciński zwrócił jeszcze raz uwagę na format Czwórki Lubelskiej. Powołał się także na pracę i działalność polskiej Fundacji Solidarności Międzynarodowej i zaproponował włączenie jej w działania pomocowe UE, w ramach nowej puli środków unijnych dla społeczeństwa obywatelskiego.
– Przewodniczący Kuchciński dodał, że Polska popiera główny postulat opozycji o potrzebie demokratycznych wyborów, jako sposobie pokojowego rozwiązania konfliktu. Zaproponował, aby pierwszym krokiem była nowelizacja ustawodawstwa wyborczego według niezależnych rekomendacji OBWE. – w uzupełnieniu konkluzji ze strony polskiej pos. M. Baszko zgodził się, że poza UE należy włączyć do dialogu USA i nadal prowadzić z Białorusią współpracę opartą na mediacji. Poinformował, że w zakresie współpracy bilateralnej z Białorusią planuje spotkanie Grup Parlamentarnych po obu stronach w najbliższym, możliwym terminie. Zaznaczył, że Polska ma historycznie bardzo duże doświadczenie w budowaniu bliskich relacji z narodem białoruskim.
BSM, MC
