Wstęp
Oddajemy do rąk Czytelników materiały z 34. Międzynarodowej Konferencji „Europa Karpat”, która odbyła się w Karpaczu 194 dni od rozpoczęcia pełnowymiarowej rosyjskiej agresji na Ukrainę. W tej sytuacji większość państw karpackich stała się bezpośrednim zapleczem zaatakowanego kraju. Fakt ten znacząco wpłynął na tematykę konferencji i jej przebieg.
Znaczenie jedności europejskiej i współpracy Europy Karpat wobec wielorakiego kryzysu wywołanego wojną podkreśliliśmy w „Przesłaniu Rady Programowej Klubów Europy Karpat do ludzi nauki, kultury, polityki i innych środowisk opiniotwórczych Europy Środkowej” zamieszczonym na stronach niniejszej publikacji. Od 24 lutego 2022 r. tę myśl przewodnią naszych międzynarodowych konferencji można rozumieć jak najbardziej dosłownie. Ostrzegaliśmy przed niebezpieczeństwem ze strony reżimu Putina, zabiegaliśmy o militarne i gospodarcze wzmocnienie regionu. Niestety, uwaga niemal całego globu skupiła się na naszej części Europy dopiero wtedy, gdy wybuchła wojna, która stanowi zagrożenie dla całego świata. Znaczna część Zachodu widzi, że w kwestii najbardziej dziś kluczowej – bezpieczeństwa – środek ciężkości kontynentu przesunął się na państwa Europy Środkowej, od Finlandii po Rumunię i Bałkany. A będąca częścią tego regionu Europa Karpat zapewnia walczącej Ukrainie „korytarz życia”, humanitarne wsparcie i opiekę nad milionami uchodźców wojennych. Można rzec, że w tych dramatycznych okolicznościach nasze pokolenie buduje cechy szczególne tożsamości Europy Środkowej, której fundamentem stało się słowo solidarność.
Ostatni rok pokazał nam wszystkim, jak opłacalne są inwestycje w regionie karpackim. Szczególnym ich symbolem jest rzeszowski port lotniczy Rzeszów-Jasionka. Transporty z zaopatrzeniem dla walczącej Ukrainy docierają na drugą stronę granicy również koleją i autostradą. W konsekwencji rosyjska agresja sprawiła, że państwa regionu karpackiego jeszcze bardziej zacieśniły współpracę. W godzinie próby deklarowana przyjaźń społeczeństw regionu karpackiego okazała się jak najbardziej realna.
Wszyscy powinni już rozumieć, że niepodległość Ukrainy jest w interesie całej wschodniej flanki NATO, UE, Europy i świata. Do tego potrzebna jest jednak sprawnie przeprowadzona odbudowa tego kraju. Według wstępnych szacunków poczynionych na koniec 2022 r. naprawa szkód wyrządzonych przez Rosję będzie kosztowała ponad 600 mld dolarów. PKB Ukrainy zmniejszyło się w ciągu ostatniego roku być może nawet o połowę, co oznacza, że bez długofalowego programu pomocy z zagranicy Ukraina nie będzie w stanie odrobić poniesionych strat. To jest temat, który zapewne będzie nam towarzyszył jeszcze podczas wielu kolejnych konferencji.
Niebywałej rangi nabiera też inna kwestia – wzmacniania komunikacji w obszarze trzech mórz: Bałtyckiego, Czarnego i Adriatyckiego. Dla przykładu: Via Carpatia, która wielokrotnie była tematem rozmów podczas konferencji, ma stanowić rdzeń całej sieci odnóg, prowadzących np. do Gdańska czy Odessy. To nie jedyna droga mająca na celu skomunikowanie północy z południem Europy. Pomysł, który jest już finalizowany, zakłada także stworzenie szybkiej kolei Warszawa–Brno–Bratysława–Budapeszt. Na następnym etapie kolej ta może dotrzeć aż do Belgradu. Naszą rolą było zachęcanie rządów państw regionu, aby wspólnie pracować nad tymi inicjatywami.
Od lat budujemy pozytywny klimat dla współpracy państw naszego regionu. Po 2010 r. nastąpiło wyraźne umocnienie się Grupy Wyszehradzkiej, szczególnie w relacjach z Unią Europejską. Efektem tego jest kierowanie uwagi na współpracę w Europie Środkowej, przekraczającą granice UE, Schengen czy strefy euro. Prawdziwym sukcesem jest też zbliżenie na innych szczeblach – instytucji, organizacji pozarządowych, samorządów, uczelni, środowisk lokalnych. Do dyskusji zapraszamy często młodych liderów regionu karpackiego, by poznać ich propozycje dotyczące przyszłości naszego regionu. Szczególnie przyglądamy się cywilizacyjnej rewolucji, która dokonuje się dzięki nowym technologiom (GovTech zmienia nasz świat każdego dnia!).
Mieszkańcy Karpat są różnorodni kulturowo, językowo, mają niepowtarzalne oby[1]czaje. To jest dziedzictwo wielu narodów i nacji. Pod względem bioróżnorodności nasze góry są najbardziej zasobne w całej Europie. Karpaty to także gigantyczny rezerwuar wody pitnej – i tylko współpraca międzynarodowa może zapewnić wystarczające zasoby tego strategicznego dla ludzi surowca. Pamiętajmy również o bezpieczeństwie żywnościowym, które zapewniają karpaccy rolnicy. Od lat działamy w Europie Karpat na rzecz współpracy i pokoju. To jest obecnie jedno z naszych najważniejszych wyzwań. I mamy świadomość, że bezpieczeństwo najlepiej zapewnią nam silne państwa i silne armie. Warto tu przypomnieć słowa, które wypowiedział ks. prof. Franjo Topić: „Pokój nie jest wszystkim, ale bez pokoju wszystko jest niczym”. Ostatni rok pokazał, że współpraca w regionie Karpat przynosi owoce. I niech to będzie dobra prognoza na przyszłość.
Marek Kuchciński
