Europa Środkowa, Europa Karpat szuka nowej drogi. Inspiracje czerpie z przeszłości, ale w przyszłość może ją zaprowadzić rozsądna współpraca oparta między innymi na dyplomacji parlamentarnej. – To gwarancja różnorodności poglądów, będącej odzwierciedleniem woli wyborców, dająca ogromne możliwość rozwoju – argumentuje Marek Kuchciński, twórca Europy Karpat, b. marszałek Sejmu i przewodniczący sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych.

To już 28. Europa Karpat, która w tym roku (27-28 lutego) miała wymiar szczególny, ponieważ po raz pierwszy odbyła się także w formule online. W czasie pandemii wyraźnie widać, jakim wyzwaniem jest dialog między krajami europejskimi. Coraz dobitniej dostrzegamy także, że Stary Kontynent musi się jednoczyć w obliczu wyzwań stawianych przez zagrożenia epidemiologiczne. Należy przemyśleć, jak pogodzić konieczność konkurencyjności ekonomicznej wobec takich potęg jak USA czy Chiny ze zróżnicowanymi gospodarkami krajów Europy Środkowej. Czy nasz kontynent potrzebuje jednolitego głosu na zewnątrz, czy może wielogłosu? Trójmorze, Grupa Wyszehradzka, jednoczenie się krajów karpackich to kolejna koncepcja w obrębie wyzwań wewnętrznych naszego kontynentu. Dlatego tak ważny jest dialog, który może przebiegać na poziomie rządowym, parlamentarnym i eksperckim lub łączyć te wszystkie środki dyplomatyczne w takich konferencjach jak Europa Karpat. Tegoroczne spotkania zostały podzielone na osiem paneli.

– Podczas tej edycji Europy Karpat zainicjowaliśmy starania o wpisanie całego obszaru Karpat na listę UNESCO, co byłoby precedensem na skalę światową i pozwoliło w większym stopniu promować i chronić ten unikatowy region, bo Europa Środkowa to największe ze wszystkich kontynentów bogactwo kultur, języków – maksimum różnorodności. 40 noblistów, najwięcej wybitnych osobowości – od sztuki po gospodarkę. Naszym celem jest równowaga między ekonomią a ekologią, ochrona terenów przyrodniczych, dziedzictwa kulturowego, mądre użytkowanie zasobów naturalnych – w szczególności wody pitnej – rozwój usług czy infrastruktury oraz wzmocnienie konkurencyjności i innowacyjności – podkreśla Marek Kuchciński.

30 lat Grupy Wyszehradzkiej. Nowe wyzwania

Doniosła rocznica, jaką jest 30-lecie współpracy wyszehradzkiej, obejmującej państwa karpackie, uświadamia nam nie tylko bogaty dorobek więzi regionalnych, ale również stałą potrzebę ich rozwijania i wzmacniania, także na poziomie parlamentarnym. Jest to szczególnie ważne w perspektywie wyzwań, z jakimi obecnie zmaga się Europa. Dotychczasowa współpraca w dziedzinie wymiany informacji nt. zarządzania pandemią COVID-19 zostanie poddana rozszerzeniu na ogólnie pojęte obszary zarządzania bezpieczeństwem.

Czwórka Wyszehradzka to unikatowa historia sukcesu. Jej zadaniem jest utrzymanie konsensusu politycznego dla dalszego rozwoju Europy Środkowej. V4 realizuje tu rolę lokomotywy dla całego regionu.

Europa Środkowa w środowisku międzynarodowym (tworzenie nowego ładu kontynentalnego i globalnego)

Europa Środkowa powinna być również aktywnie zaangażowana w kształtowanie środowiska międzynarodowego poprzez tworzenie nowego ładu kontynentalnego i globalnego, szczególnie w perspektywie aktywizacji działań największych międzynarodowych graczy, takich jak Stany Zjednoczone, Chiny i Rosja. Pomocne są w tym formaty współpracy, w których uczestniczą państwa karpackie – Bukaresztańska 9, Inicjatywa Trójmorza. Zmiany w administracji USA po wyborach prezydenckich nie tylko nie odwróciły trendu zacieśniania partnerstwa transatlantyckiego, ale również dały mu dalsze impulsy rozwoju, o czym świadczy m.in. otwarte poparcie dla inicjatywy Trójmorza. Wyzwaniem jest natomiast intensyfikacja działań w naszym regionie Chin i Rosji.

Pandemia COVID-19 wywołała pytania o wydolność narodowych systemów ochrony zdrowia, solidarność międzynarodową, jak również mechanizm unijnego zarządzania kryzysowego. Wszystkie te kwestie w połączeniu z innymi wyzwaniami dotyczącymi m.in. polityki migracyjnej, klimatycznej, kształtu Unii Europejskiej po Brexicie czy wydarzeniami za jej wschodnią granicą, tworzą grunt pod konieczną dyskusję wokół przyszłości Europy, której państwa naszego regionu, w tym państwa karpackie, powinny być aktywnym uczestnikiem.

Kluczowe kwestie dla przyszłości Unii i dla naszego kraju to rozszerzenie UE o państwa, które aspirują, i przyszłość integracji. Należy się zastanowić, czy ją pogłębiać i budować jedno państwo, czy zachować państwa narodowe, które ściśle współpracują.

Podczas konferencji opowiedziano się za powołaniem forum parlamentarnego państw Trójmorza, a nie tylko Zgromadzenia V4. Byłoby to miejsce rozmów o kwestiach strategicznych dotyczących całego regionu, które pomogą przeciwstawić się presji Rosji oraz Chin.

V4/ Trójmorze – rozwój obszarów przygranicznych

Trójmorze to inicjatywa, która powstała jako polityczna, ale nabiera charakteru gospodarczego: budowa połączeń transportowych, energetycznych, budowa systemów, które pozwolą nam w sposób spójny, stabilny, bezpieczny przesyłać źródła energii, także czystej, odnawialnej. Inwestujemy w nowe technologie, w tym cyfrowe. Mamy ogromny potencjał, by narodziły się rozwojowe zmiany. Niezbędna jest synergia pomiędzy państwami regionu i łączenie potencjałów na różnych polach. By je wzmocnić, potrzebujemy także współpracy na poziomie parlamentów.

Podpisane porozumienie o współpracy pomiędzy Euroregionem Karpackim – Polska a Sekretariatem Konwencji Karpackiej pozwoli na lepszą koordynację na rzecz zrównoważonej turystyki w Karpatach.

Strategia Karpacka to szansa na rozwój obszarów przygranicznych – kluczowych dla spójności i integracji obszaru Trójmorza. Podkreślono konieczność współpracy regionalnej m.in. w obszarze inwestycji infrastrukturalnych czy energetycznych. W kwietniu w Lublinie odbędzie się forum regionów Inicjatywy Trójmorza, gdzie zostanie powołana na szczeblu regionalnym sieć gospodarcza regionów. Jej zadaniem będzie łączenie naszych przedsiębiorców, stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, które działają na tym bardziej lokalnym szczeblu.

Cyfrowa Europa podstawą silnej gospodarki i rozwoju usług społecznych oraz szansą na pogłębienie współpracy między państwami Trójmorza (TSI)

Skupiamy się na rozwoju cyfryzacji branż tradycyjnych: budownictwo, transport, handel, energetyka, sieci 5G w państwach TSI oraz wspólnych standardach zachowania cyberbezpieczeństwa.

Korzystając z takich formuł jak Grupa Wyszehradzka, Trójmorze czy Strategia Karpacka, warto pomyśleć o stworzeniu alternatyw dla niektórych istniejących formuł komunikacyjnych. Nasz region i Unia Europejska zbudowałyby zasób rezerwowy na wypadek, gdyby giganci technologiczni z uporem stosowali polityki algorytmów, które polaryzują opinię publiczną i niszczą spójność społeczną.

Infrastruktura Północ-Południe 2040. Zielony Ład – Bezpieczeństwo na drodze. Bezpiecznie i blisko dla podróżnych. Bezpiecznie dla środowiska

Niezwykle istotna dla regionu karpackiego jest bezpieczna sieć transportowa, odpowiadająca na wzywania związane z Zielonym Ładem. Potrzeba nam połączeń, które sprawią, że transport będzie przewidywalny i bezpieczny. Via Carpatia i jej odnogi są ważne dla wszystkich państw uczestniczących, także dla Słowenii i Bałkanów. Via Carpatia to droga nowoczesnych technologii, wokół niej będą mogły się lokować przedsięwzięcia gospodarcze i ekspansja gospodarcza na wschód będzie postępowała. Intensyfikujemy starania, aby ten szlak nowoczesnych technologii przyjaznych środowisku znalazł się w sieci TEN-T. Do końca 2025 r. Polska wybuduje swój odcinek Via Carpatii – już dzisiaj jest wyposażana w najnowocześniejsze systemy sterowania, zarządzania w nowoczesne technologie aby wspomagać kierowców. To również na innych szlakach drogowych. Dla regionu Karpat najistotniejsza jest dobra sieć komunikacji samochodowej (Via Carpatia, Via Baltica, A1, S3), kolejowej i lotniczej.

Via Carpatia to nie tylko nowoczesna, ale także bezpieczna trasa. Naszym celem jest ograniczenie liczby wypadków. Trzeba dbać również o stan dróg, które będą do niej docierały. W kolejnych 10 latach należy ukończyć TEN-T, aby prowadzić transport z ograniczoną emisją dwutlenku węgla i realizować cele Europejskiego Zielonego Ładu.

Europejski Zielony Ład szansą dla środowiska i rolnictwa ekologicznego

Konieczny jest większy udział Polski w rolnictwie ekologicznym. Karpaty mają potencjał, aby stać się przykładem zmiany w kierunku zrównoważonych systemów żywnościowych i zrównoważonych praktyk rolniczych, co przełoży się także na walory smakowe i odżywcze żywności. Strategia „od pola do talerza” stanowiąca sedno Europejskiego Zielonego Ładu ma na celu uczynienie systemów żywnościowych sprawiedliwymi, zdrowymi i przyjaznymi dla środowiska, promocji humanitarnych metod hodowli czy rozwój przyjaznej środowisku turystyki.

Potrzebujemy zmian w Unii, by stała się gospodarką konkurencyjną i zasobooszczędną, z mniejszą emisją gazów cieplarnianych, naturalnym pochłanianiem dwutlenku węgla, krótkimi łańcuchami dostaw.

Gospodarstwa rodzinne mają do odegrania kluczową rolę w dynamizowaniu życia społeczności wiejskich. Wytwarzają bowiem żywność i wiele innych produktów i usług, zapewniając zachowanie tradycji kulturowych, rozwój krajobrazów i zarządzanie zasobami naturalnymi.

Obszary wiejskie muszą być atrakcyjne dla młodych ludzi i rodzin, aby zatrzymać, a nawet odwrócić spadek liczby ludności oraz utratę lokalnych zasobów i usług, która często po nim następuje.

Podstawowym elementem celów Europejskiego Zielonego Ładu są lasy. Nowa strategia leśna określi wkład lasów w dążenie do przekształcenia się w zrównoważoną i neutralną dla klimatu gospodarkę do 2050 r.

Jedna z kluczowych usług ekosystemowych świadczonych przez lasy jest związana z wodą: oczyszczają one wodę, regulują jej przepływ i mogą wspierać ochronę gleb przed erozją i pustynnieniem. Ponadto lasy odgrywają kluczową rolę ochronną na obszarach zagrożonych powodziami lub lawinami. Nowa strategia leśna będzie dążyć do lepszego zapobiegania uszkodzeniom i zniszczeniom, zapewnienia odporności lasów i zdrowia oraz maksymalizacji i zachęcania do świadczenia tych funkcji, jednocześnie zwiększając ich zdolność produkcyjną.

Współpraca kulturalna – zachowanie wspólnego dziedzictwa

Zarówno geograficznie, jak i politycznie i gospodarczo rzecz biorąc, więzy pomiędzy różnymi tożsamościami etnokulturowymi są w Europie Karpat niezwykle mocne, co oznacza, że możemy być wzorcem dla przyszłych społeczeństw całej Europy. Różnorodność Europy jest jej wielkim atutem. To ta część Europy tworzyła model demokracji, to jest region, którego cechą przez wieki były polifoniczne, wieloetniczne, wieloreligijne małe ojczyzny, oparte na tolerancji i pluralizmie, które uległy zagładzie w czasie II wojny światowej i zaraz po niej. Czas zetrzeć przeszłość  XX wieku, która zabijała tę różnorodność i wprowadzała unifikacje.

– Fakt, że połowa zabytków materialnych i niematerialnych UNESCO z całej Europy, mieści się w Europie Środkowej oznacza, że to dziedzictwo, „wschodnie płuco” jest równorzędnym miejscem dla całej cywilizacji europejskiej – powiedział, podsumowując konferencję – zaznaczył Marek Kuchciński.

Urodzeni w czasach wolności. Jak sprawnie łączyć i instytucjonalizować współpracę młodzieży w Europie Środkowej?

Ostatni panel konferencji Europa Karpat w Przemyślu poświęcono urodzonym w czasach wolności. Paneliści dyskutowali m.in. o tym, jak sprawnie łączyć i instytucjonalizować współpracę młodzieży w Europie Środkowej, co uczynić, by była dla niej najbardziej pożądanym miejscem do życia. Chcemy wspierać młodych ludzi w rozwoju, nauce języków, poznawaniu świata, ale także budować ich poczucie własnej wartości i dumę z korzeni. Mieszkańcy Europy Wschodniej nie powinni mieć kompleksów na tle Zachodu. Wspólnie zastanawiamy się, co robić, aby EŚ była atrakcyjna dla młodych, a Polska staje się coraz bardziej choćby ze względu na pielęgnowanie wartości, poczucie bezpieczeństwa i politykę wsparcia przejawiającą się np. obniżeniem podatków.

tekst/fot. mo

W ramach wydarzeń specjalnych, towarzyszących wideokonferencji „Europa Karpat”, w Przemyślu odsłonięto tablicę okolicznościową z okazji 30-lecia Grupy Wyszehradzkiej.

W ten sposób przewodniczący komisji spraw zagranicznych z Czech, Polski, Słowacji i Węgier upamiętnili rocznicę zawiązania V4 15 lutego 1991 r. Marek Kuchciński podkreślił, że Przemyśl jest miejscem szczególnym i symbolicznym dla wszystkich krajów Grupy Wyszehradzkiej i dlatego uznano, że warto upamiętnić rocznicę w tym mieście. – To tutaj ponad 100 lat temu w Twierdzy Przemyśl służyli wojskowi ze wszystkich narodów dawnego cesarstwa austro-węgierskiego. Tutaj służyli i walczyli przodkowie współczesnych parlamentarzystów. To miejsce symboliczne także z tego powodu, że stąd wywodzi się Ryszard Siwiec – jeden z heroicznych bohaterów protestujących przeciwko najazdowi na Czechosłowację w 1968 r. wojsk Układu Warszawskiego i bohater narodów naszej Grupy Wyszehradzkiej obok Jana Palacha i innych, którzy oddawali życie w obronie wolności – mówił.