Neutralność klimatyczna

Działania mające na celu osiągnięcie przez UE neutralności klimatycznej zostały zapoczątkowane opublikowaniem przez KE w listopadzie 2018 r. projektu długookresowej strategii niskoemisyjnej UE do 2050 r. pt. „Czysta planeta dla wszystkich” (ang. Clean Planet for All). Dokument prezentuje przekrojowe podejście do redukcji emisji gazów cieplarnianych celem osiągnięcia neutralności klimatycznej, tj. równowagi pomiędzy emisją gazów cieplarnianych a ich pochłanianiem. Osiągnięcie neutralności klimatycznej jest ogromnym wyzwaniem cywilizacyjnym, które będzie wymagało przede wszystkim odejścia od wykorzystania paliw kopalnych do produkcji energii, a co za tym idzie – radykalnej zmiany obecnego modelu funkcjonowania sektora energetycznego. Ponadto konieczna będzie zmiana modeli konsumpcyjnych społeczeństw i wdrożenie nowych, jeszcze nierozwiniętych technologii. Zmiany miałyby dotknąć wszystkich sektorów gospodarki, w tym m.in. energetyki, rolnictwa, transportu, sektora komunalno-bytowego, gospodarki odpadami itd.

Od początku dyskusji o neutralności klimatycznej Rząd RP podkreśla, że choć ewolucja gospodarki i energetyki jest w naszym interesie, to jednak musi odbywać się ona w sposób bezpieczny dla obywateli, gospodarki i państwa. Podniesienie zobowiązań redukcyjnych UE musi wiązać się ze szczegółowym określeniem podziału ciężarów redukcyjnych między państwa członkowskie i branże gospodarki. Co więcej, wymaga to również szczegółowo opisanych instrumentów kompensacji dla najbardziej narażonych branż, regionów i krajów, a także wskazania odpowiednich narzędzi realizacji celów.

Bioróżnorodność

Kwestie środowiskowe, w tym związane z ochroną bioróżnorodności, zostaną uwzględnione w projektowanej przyszłej Wspólnej Polityce Rolnej. W nowym okresie programowania proponuje się system nowej „zielonej architektury” składający się z wzajemnie uzupełniających się wymogów obowiązkowych oraz dodatkowych zachęt do stosowania praktyk rolniczych korzystnych dla środowiska (w tym bioróżnorodności) i klimatu. Pierwszym elementem zielonej architektury będzie obowiązkowy system warunkowości, kolejnym dobrowolne dla rolników systemy na rzecz klimatu i środowiska, tzw. ekoschematy, zaś następnym, najambitniejszym elementem będą prośrodowiskowe instrumenty wsparcia – wieloletne zobowiązania pro-środowiskowe realizowane w ramach II filara.

Integracja działań w zakresie środowiskowym daje szansę na skuteczne osiąganie celów środowiskowych i klimatycznych. Realizacja Strategii może przełożyć się pozytywnie na sektor rolny, wpływając m.in. na bardziej racjonalne i zoptymalizowane wykorzystanie nawozów i środków ochrony roślin, wykreowanie bądź wzmocnienie rynków produktów
i usług w sektorze rolnym (produkty rolnictwa ekologicznego, produkty i usługi związane
z restytucją siedlisk i gatunków) czy też wdrożenie innowacyjnych rozwiązań.

Dyskusja nad gospodarką leśną

Coraz to większe ambicje środowiskowe, w tym wymogi i obostrzenia, jakie stawia UE, m.in.
w Europejskim Zielonym Ładzie powodują, że cele gospodarcze w lasach realizowane są
w mniejszym stopniu, niż pozwalają na to potencjalne możliwości produkcyjne ekosystemów leśnych.

Aby pogodzić cele środowiskowe i gospodarcze, ważne jest utrzymanie obecnego modelu zrównoważonego użytkowania lasów w regionie, który już teraz realizowany jest w zgodzie
z ochroną przyrody w myśl idei zrównoważonego rozwoju.

WPR, jak również inne fundusze zarówno krajowe, jak unijne, powinny dawać szansę na pozyskanie środków na działania prośrodowiskowe, ochronne i edukacyjne w lasach, nie ograniczając jednocześnie prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Dotychczasowy model leśnictwa powinien pozostać bez zmian, bo tylko kontynuacja przez poszczególne Państwa regionu własnej, wielofunkcyjnej i trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, jest gwarantem zachowania bogactwa przyrodniczego lasów, przy jednoczesnym korzystaniu z ich zasobów w celu zaspokojenia potrzeb społecznych i gospodarczych.

Transformacja energetyczna i jej wpływ na produkcję rolną

Szerokorozumiana transformacja energetyczna jest ściśle związana z obszarami wiejskimi. To tutaj występuje z jednej strony największy potencjał źródeł odnawialnych (woda, biomasa, wiatr, słońce), z drugiej zaś to te obszary są w największym stopniu zagrożone ubóstwem energetycznym. Dlatego w wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii widzimy dużą szansę na poprawę warunków życia na wsi oraz nowe możliwości rozwojowe dla rolnictwa. Zielony Ład niesie ze sobą szereg wyzwań, głównie w obszarze środowiska, ale również w zakresie utrzymania konkurencyjności produkcji rolnej i przetwórstwa, którym bez zapewnienia stabilnych dostaw energii, możliwości redukcji emisji oraz zagospodarowania odpadów i pozostałości z rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego będzie trudno sprostać.

Z rolniczego punktu widzenia najważniejsze są te instalacje OZE, które oprócz produkcji energii, bezpośrednio wspierają rolnictwo w realizacji celów klimatycznych i środowiskowych. Podczas transformacji energetycznej należy więc zwrócić szczególną uwagę na rolę energetyki wodnej i biogazowni rolniczych, które wciąż są niedoceniane.

Należy pamiętać, że dzięki tym rozwiązaniom możemy ograniczyć wpływ prowadzonej działalności rolniczej na środowisko, w tym poprawić jakości wód, gleb i powietrza.

Małe elektrownie wodne umożliwiają zwiększenie retencji wodnej, jakże ważne dla utrzymania odpowiedniej wilgotności gleb. Zwiększona wilgotność ziemi wpływa na zwiększoną produkcję roślinną, a co za tym idzie zwiększa się również sekwestracja węgla w glebie.

Biogazownie rolnicze zagospodarowują produkty uboczne i pozostałości z rolnictwa (w tym odchody zwierzęce)  i przetwórstwa rolno-spożywczego ograniczają w ten sposób emisję gazów i zapachów związanych z ich przechowywaniem. Warto podkreślić, że przetworzenie odchodów zwierzęcych w biogazowniach rolniczych przyczynia się do poprawy ich właściwości nawozowych. Powstający produkt pofermentacyjny zawiera składniki, które są łatwiej przyswajalne przez rośliny i nie zawiera różnego rodzaju patogenów, przez co możliwe jest ograniczenie stosowania nawozów sztucznych oraz chemicznych środków ochrony roślin.

Ponadto każda instalacja biogazu rolniczego oprócz wytwarzania energii elektrycznej, umożliwia produkcję ciepła, chłodu lub paliwa gazowego, które mogą znacząco poprawić komfort energetyczny mieszkańców wsi oraz obniżać koszty pozyskania energii. Zarówno elektrownie wodne, jak i biogazownie rolnicze umożliwiają produkcję energii w sposób przewidywalny, sterowalny i niezależny od warunków atmosferycznych, co ma ogromne znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa energetycznego obszarów wiejskich.

Mamy świadomość, że odnawialne źródła energii nie zstąpią energetyki systemowej, wielkoskalowej, ale na obszarach wiejskich mogą znacząco wspomóc pracę krajowego systemu energetycznego. Dlatego szczególnie zależy nam na rozwiązaniach, które będą umożliwiały zrównoważony rozwój zarówno rolnictwa, jak i innych działalności na terenach wiejskich. Z tą myślą pracujemy nad rozwojem energetyki prosumenckiej w formule spółdzielni energetycznych. Uważamy, że lokalne wytwarzanie energii na własne potrzeby to dobry kierunek rozwoju, aby efektywnie wykorzystać wszystkie istniejące zasoby (wody, biomasy, wiatru, słońca) oraz zrealizować cele Zielonego Ładu.

Minister rolnictwa i rozwoju wsi Grzegorz Puda