W Sejmie RP zainaugurowano wystawę „1989 – Rok Wolności Ludów – Zwycięstwo Wolnego Słowa”. Motywem przewodnim ekspozycji jest przedstawienie fenomenu wydawnictw podziemnych oraz ich znaczenia w walce z totalitaryzmem. To największa wystawa druków podziemnych z dotychczas zorganizowanych, prezentująca blisko 500 obiektów muzealnych (druki i maszyny).

Zaprezentowano wybrane tytuły prasy podziemnej, sylwetki jej twórców, działaczy opozycji antykomunistycznej, dysydentów oraz ukazano barwną panoramę ruchu wydawniczego w szerokiej, międzynarodowej perspektywie. Przybliżono także ewolucję technik drukarskich – od maszynowych przebitek, tzw. ramek, powielaczy spirytusowych i białkowych do offsetów i kserokopiarek.

Obiekty stanowiące oś narracyjną ekspozycji pochodzą ze zbiorów Ośrodka Karta, Biblioteki Sejmowej oraz z prywatnych kolekcji: Pana Marka Kuchcińskiego, Marszałka Sejmu RP; Pana Bogdana Borusewicza, Wicemarszałka Senatu RP; Pani Poseł Małgorzaty Zwiercan; oraz Pana Jana Malickiego (OSW UW).

Eksponaty ilustrują aktywność wydawniczą organizacji dysydenckich z różnych regionów Polski, a także z państw Europy Środkowo-Wschodniej (Rosja, Ukraina, Białoruś, Czechosłowacja, Węgry, Litwa, Łotwa). Zaprezentowano unikalne samizdaty oraz tamizdaty. Ukazano początki polskiego ruchu wydawnictw niezależnych w latach 70. XX w. oraz jego ewolucję w kolejnych dekadach. Przedstawiono tzw. bibułę karnawału – druki bezdebitowe okresu legalnej „Solidarności”, a także publikacje podziemne z okresu stanu wojennego i z końca lat 80. minionego stulecia. Wybór ten stanowi mozaikę tekstów niezwykle cennych dla charakterystyki procesu konsolidacji opozycji demokratycznej. Pomaga także zrozumieć przyczyny upadku komunizmu, przebieg tzw. Jesieni Ludów i źródła transformacji ustrojowej w Europie Środkowo-Wschodniej.

Wystawa została zorganizowana przez Bibliotekę Sejmową i Ośrodek Karta. Wiąże się ona z obchodami 30-lecia wyborów do parlamentu w 1989 roku.

fot. M. Olejnik