Tematyka trzydniowego (24 – 26 lutego) spotkania w Krasiczynie, tradycyjnego miejsca konferencji Europa Karpat, koncentrowała się wokół współpracy państw regionu w obliczu kryzysu wywołanego agresją Rosji na Ukrainę. Refleksji poddano miejsce i rolę Europy Środkowej w międzynarodowym układzie bezpieczeństwa oraz wsparciu i odbudowie Ukrainy na drodze do Unii Europejskiej. Debatowano także m.in. o edukacji przyszłości i cyfryzacji, rozwoju komunikacji w Europie Środkowej, bezpieczeństwie żywnościowym i dyplomacji parlamentarnej. Przed przystąpieniem do obrad uczczono chwilą ciszy ofiary rosyjskiego ataku na Ukrainę.

Konferencję otworzyło wystąpienie pomysłodawcy i twórcy cyklu konferencji Europa Karpat szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marka Kuchcińskiego. – Ostatni rok pokazał wyraźnie, że Europa może działać razem. Razem jesteśmy silni. Karpaty są mocne, Karpaty są stabilne. Karpaty pomagają nam patrzeć w większej perspektywie. Chcemy te walory wykorzystywać. Chcemy także wspierać politykę rozwoju w Europie Środkowej. Chcemy rozmawiać o bezpieczeństwie, współpracy, ale także chcemy działać na rzecz wzmocnienia znaczenia i roli Europy Karpat, Europy Środkowo-Wschodniej w całym układzie politycznym, gospodarczym, społecznym Europy – mówił parlamentarzysta, marszałek Sejmu w latach 2015 – 2019. Następnie głos zabrał marszałek senior Antoni Macierewicz. – Karpaty są genezą tej fundamentalnej struktury, która gwarantuje bezpieczeństwo Europy, Międzymorza. To jest właśnie struktura, która wyrasta m. in. z aktywności konferencji Europa Karpat i jest gwarancją wsparcia niepodległości, integralności, bezpieczeństwa i pokoju Ukrainy – ocenił.

Były ambasador Ukrainy w Polsce Markiyan Malskyy za symboliczne uznał to, że rok temu, dzień przed atakiem Rosji na Ukrainę, prezydent Andrzej Duda odwiedził Kijów, „wskazując na gotowość Polski do wsparcia Ukrainy”. – Dziś, w rocznicę agresji rosyjskiej, polski premier jest w Kijowie. To oznacza, że razem walczymy z naszym wspólnym wrogiem. Walczymy nie tylko o wolność i suwerenność Ukrainy. Walczymy o nasz tryb życia, demokrację, naszą swobodę i wspólne życie w nowej Europie. Jesteśmy na Ukrainie przekonani, że razem z Polską tworzymy nowy krajobraz polityczny Europy – zaznaczył.

Europa Środkowa w międzynarodowym układzie bezpieczeństwa
Otwierający 35. konferencję panel nawiązywał bezpośrednio do aktualnej sytuacji geopolitycznej. Debatę zainicjował Antoni Macierewicz. – Momentem przełomowym była decyzja i propozycja śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego w 2008 r. by do NATO zostały przyjęte dwa państwa Ukraina i Gruzja. Ten moment pokazuje po dziś jakie są podstawowe problemy związane ze strukturą bezpieczeństwa Europy Środkowej. Odmowa przyjęcia Ukrainy i Gruzji została zrealizowana na skutek presji francuskiej i niemieckiej. Propozycja prezydenta Kaczyńskiego została odrzucona. W rocznicę ataku Rosji na Ukrainę trzeba jasno powiedzieć, że gdyby wówczas Ukraina została przyjęta do NATO, tej wojny by nie było. Tej zbrodni, wyniszczenia, ludobójstwa by nie było. Odrzucenie przez część państw europejskich koncepcji budowy Europy Środkowej poprzez włączenie Ukrainy i Gruzji stało się źródłem otwarcia Rosji na możliwość rozpoczęcia agresji. Rosja zrozumiała, że może podjąć skutecznie decyzję zagrabienia Ukrainy i rozpoczęcia ataku na całą Europę Środkową – stwierdził.

Markiyan Malskyy skonstatował, że trwająca wojna zmienia system międzynarodowych stosunków, które panują na świecie i nieoczekiwanie postawiła szereg fundamentalnych pytań odnośnie funkcjonowania międzynarodowego systemu. – Dla Ukrainy, w warunkach wojny, przynależność do Europy Środkowej jest sposobem przetrwania narodu, państwa. Kurs na Europę Środkową daje unikalną szansę na przekonanie narodów europejskich, że Ukraina należy do cywilizacji europejskiej, że wartości europejskie są przez nią przestrzegane – dodał.

Reprezentujący portal postoj.sk Józef Majchrak ocenił, że spoglądając na poglądy państw Grupy Wyszehradzkiej, to w polityce Polski, Czech i Słowacji widać duże podobieństwa. Natomiast polityka Węgier jest inna, co objawia się m. in. tym, że nie udzielają pomocy wojskowej i są też sceptyczne odnośnie polityki sankcji. – Postawa Polski zmieniła postawę Słowacji w kwestii Ukrainy. Jesteśmy małym państwem, którego elity zwykle oglądają się na innych liderów. Dla części elit słowackich bardzo długo takim liderem w Europie były Niemcy. Ta sama elita w ostatnim roku stwierdziła, że Niemcy w wielu sprawach się myliły. Mylili się w polityce energetycznej, odnośnie siły i budowania armii i w tym, że z Rosją można się porozumieć. Słowacka elita widzi teraz, że polityka Polski w sprawach energii, obrony narodowej, polityki wschodniej potwierdziła swoją aktualność. Coraz częściej słyszymy w debacie publicznej, że szukając partnera strategicznego trzeba patrzeć na północ, na Polskę – zaznaczył Słowak.

Głos w tej części obrad zabrał także Piotr Naimski, Pełnomocnik Rządu ds. Strategicznej Infrastruktury Energetycznej w latach 2015 – 2022. – Oczywistym jest, że bezpieczeństwo naszych krajów jest fundamentalne. Jeśli ktoś miał wątpliwości to wojna na Ukrainie je rozwiała. Bezpieczeństwo to pierwsza rzecz, którą trzeba zapewnić Ukrainie i naszemu regionowi. UE nie obejmuje terenów, które nie mają wcześniej gwarancji bezpieczeństwa militarnego. Doświadczenie Polski, krajów postkomunistycznych w Europie Środkowej jest tego namacalnym dowodem. W Polsce w latach 90. prowadzone były rozmowy czy najpierw wstąpić do UE czy NATO. Szczęśliwie Polska i kraje sąsiednie weszły razem najpierw do Sojuszu Północnoatlantyckiego, co umożliwiło poszerzenie UE na ten region. Tak będzie także i teraz, jeśli potwierdzą się optymistyczne scenariusze. Bezpieczeństwo jest niezbędnym warunkiem do tego, żeby odbudowa kraju po wojnie mogła być rzeczywiście przeprowadzona – powiedział.

Wsparcie i odbudowa Ukrainy na drodze do Unii Europejskiej
W dalszej części piątkowych obrad rozmawiano m. in. o wsparciu militarnym, humanitarnym, gospodarczym Ukrainy, a także odbudowie tego kraju na drodze do Unii Europejskiej. O zaangażowaniu Polaków i partycypacji rządu w tych wspólnych działaniach mówiła Minister Rodziny i Polityki Społecznej. – Spotykamy się w wyjątkowym czasie. Rok temu zmienił się bieg historii, zostało zagrożone poczucie bezpieczeństwa, nie tylko dla Ukraińców, ale i dla nas. Zdaliśmy egzamin z człowieczeństwa. Otworzyliśmy granice, otworzyliśmy nasze domy, otworzyliśmy nasze serca. To był pierwszy etap tego bezpośredniego wsparcia. Działania były skoordynowane od samego początku. Równocześnie pracowaliśmy nad rozwiązaniami systemowymi, aby w Polsce obywatele Ukrainy mogli przebywać tak długo, jak to będzie potrzebne. Ponad 2,5 mln osób zostały nadane numery PESEL – podkreśliła Marlena Maląg.

W kontekście stabilności energetycznej wypowiedziała się Olga Semeniuk-Patkowska. – Początkowo gospodarka przy pierwszych tygodniach wojny przeżyła prawdziwe perturbacje w kontekście łańcuchów dostaw, cen surowców. Musieliśmy stworzyć warunki, by firmy ukraińskie mogły prowadzić działalność na terytorium Polski. Wszystko wskazuje na to, że wojna będzie miała charakter długoterminowy. Musimy rozmawiać o tym co będzie się działo w perspektywie kolejnych lat. Potrzebne są nowe partnerstwa, nowe technologie, środki europejskie w ramach kredytów, pożyczek, które będą pomagały stabilizować poziom cen energii. Z naszej strony przygotowaliśmy szereg platform, których celem jest pomoc firmom ukraińskim z adaptacją – zaznaczyła sekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii.

Archiwum Wolności Europy Karpat
Rozważania nt. wolności, jej pojmowania w poszczególnych krajach regionu Karpat w nawiązaniu do wielkich rewolucji 1989 r. w Europie Środkowo-Wschodniej – były przedmiotem kolejnego piątkowego panelu.

Otwierający dyskusję Maciej Szymanowski stwierdził, że nasza część Europy była często „prekursorem wielu rozwiązań dotyczących tolerancji, wolności osobistej, wybieralnego króla, prawa do legalnego buntu”. – Dobrze spożytkowaliśmy to co otrzymaliśmy w 89 r. W tej części Europy mamy wolne wybory, kadencyjność  funkcji, wolność religijną, słowa, manifestacji, sądu. Dzięki głębokiemu doświadczeniu obu totalitaryzmów jesteśmy zaszczepieni na tzw. inżynierię społeczną. Mamy także całkiem wysoki kapitał wzajemnego zaufania. Nauczyliśmy się patrzeć na siebie szerzej. Jako państwa mamy też umiejętność mówienia „nie”. Czujemy się coraz bardziej jako suwerenne podmioty. Jesteśmy coraz bardziej wolni aniżeli 5, 10 lat temu. Zagrożeniem dla tej wolności jest m. in. imperializm rosyjski – mówił dyrektor Instytutu Współpracy Polsko-Węgierskiej im. Wacława Felczaka.

Refleksją nt. wolności podzielił się także Tomasz Sakiewicz, redaktor naczelny „Gazety Polskiej”. – To, co definiuje różnicę pomiędzy Ukraińcami a Rosjanami, to jest wolność. W Ukrainie wolność jest tak samo mocno wszczepiona jak w Polsce. Jesteśmy bardzo czuli na punkcie wolności, potrafimy ostrzegać przed zagrożeniami. Dzieje się tak dlatego, że musieliśmy o tę wolność walczyć. Wolność słowa była drogą do pozostałych wolności. Wywalczyliśmy ją dla siebie i innych. Teraz Ukraińcy giną za wolność. Wolność to jest coś co powoduje, że narody mogą się rozwijać, a człowiek czuje się u siebie, w domu. Dziś tworzenie mediów w tej części Europy to jest budowaniem strefy wolności – podkreślił.

Perspektywę Węgier, a także młodego pokolenia zaprezentował Dénes András Nagy, członek Rady Programowej Klubów Europy Karpat. – My, młodzi czujemy, że w 1989 r. otworzyła się możliwość, którą skonsumowaliśmy w 2004 r. i zdecydowaliśmy do jakiego świata chcemy należeć, że chcemy przyłączyć się do Unii Europejskiej. Nigdy Europy nie opuściliśmy. To nas próbowano oderwać. W 2004 r. był to naturalny powrót do macierzy. Dla mojego pokolenia ogromnym rozczarowaniem jest to co wydarzyło się od tamtej pory. Widzimy, że siły poza Czwórką Wyszehradzką nie są zainteresowane byśmy zachowali jedność, szli w jednym kierunku i wspólnie egzekwowali nasze interesy. Dlatego cały czas próbują nas podzielić. Z punktu widzenia naszej wolności najważniejsze jest zachowanie jedności, aby przetrwało osiągnięcie 89 r. Mamy duże pole do rozwoju – stwierdził.

Cyfrowa Edukacja. Cyfrowa Edukacja Młodych
Drugi dzień obrad rozpoczął się od rozmowy nt. cyfryzacji z perspektywy procesów edukacji, rozwoju kompetencji młodzieży, rozwijania talentów, funkcjonowania oświaty na poziomie podstawowym, szkoły średniej, ale również w wymiarze związanym z funkcjonowaniem szkół wyższych także w kontekście pandemii, e-learningu, a także sytuacji związanej z wojną na Ukrainie. Możliwości wykorzystywania całego instrumentarium, który daje przestrzeń cyfrowa w wymiarze dydaktyki. Również w wymiarze prowadzenia działalności naukowej, dostępności do  źródeł, monografii, opracowań.

Jako pierwszy głos w dyskusji zabrał Minister Edukacji i Nauki. – To co się stało w 2020 r., kiedy nastał koronawirus i zaczęliśmy być izolowani, zdecydowanie przyspieszyło działania w kierunku wykorzystania nowoczesności. Nie byłoby takiej możliwości rozwoju gdyby nie wcześniejsze przygotowanie. Edukacja zdalna, postęp cyfrowy to efekt nakładów, które były poczynione kilka lat wcześniej, w tym ogólnopolska sieć edukacyjna, informatyzacja szkół. W 2015 roku tylko 10 proc. polskich szkół było podłączonych do szybkiego internetu. Trudno sobie dziś wyobrażać funkcjonowanie szkół, także w okresie popandemicznym bez dostępu do szerokopasmowego internetu. Przez okres pandemii i w okresie popandemicznym łącznie 5 mld zł rząd polski zainwestował w informatyzację, cyfryzację polskich szkół. Mamy też nowe projekty – mówił Przemysław Czarnek. W kontekście wojny na Ukrainie szef MEiN podkreślił, że celem jest opieka nad ukraińskimi dziećmi, młodzieżą. – My tu jesteśmy nie po to, żeby te dzieci przejmować, ale po to, żeby się tymi dziećmi, uczniami, studentami zaopiekować na tę chwilę. Oni są absolutnie niezbędni niepodległej, wolnej Ukrainie – zaakcentował.

– Jeśli chodzi o problem cyfryzacji jest on bardzo istotny również dla Ukrainy. Odczuwamy to szczególnie w czasie wojny. Dziś Ukraina walczy na różnych frontach. Jednym z bardziej istotnych jest front edukacyjny. Kreml stara się w każdym miejscu, które zostało objęte okupacją rosyjską, tworzyć rosyjskie programy edukacyjne. Cyfryzacja pozwala nam na zwalczanie programów kremlowskich – podkreślił Ihor Tsependa, rektor Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka. – Potrzeba wdrożenia projektów wykorzystujących nowe technologie jest kluczowa. Jeśli chcemy nasze wartości i naszą historię pokazać, to musimy mówić językiem młodego pokolenia, przekierować atencję młodych na wartościowe projekty mogące stanowić również wsparcie dla edukatorów. Przykładem może być cieszący się ogromnym powodzeniem projekt „gra szyfrów” o polskich kryptologach dostępny tu, w Krasiczynie. Technologia nie zastąpi wychowania, nie zastąpi edukacji. Jeśli możemy korzystać z tych narzędzi w celu osiągnięcia zamierzonych celów, to powinniśmy z tych narzędzi korzystać, ale w rozsądny sposób – zaznaczyła Magdalena Hajduk, szef Biura Nowych Technologii Instytutu Pamięci Narodowej.

Komunikacja w Europie Środkowej – nowa polityka TEN-T
Kolejnym punktem 35. edycji konferencji Europa Karpat była rozmowa o komunikacji w Europie Środkowej, nowych rozwiązaniach infrastrukturalnych, rozwoju transeuropejskiej sieci komunikacyjnej.

Zabierając głos minister infrastruktury Andrzej Adamczyk stwierdził, że kolejna edycja konferencji Europa Karpat tak naprawdę rozpoczęła się już 14 lutego. – W Warszawie spotkali się wówczas ministrowie transportu państw wchodzących do korytarza Trójmorza, którego podstawowym kręgosłupem jest Via Carpatia. Byli obecni przedstawiciele Komisji Europejskiej i wielu europejskich instytucji, które zajmują się transportem. To właśnie w ramach Europy Karpat zorganizowaliśmy konferencję, której uczestnikiem i honorowym patronem był prezydent Andrzej Duda. Podczas tego wydarzenia przede wszystkim odnosiliśmy się do przyjętego 5 grudnia 2022 r. w Brukseli na Radzie Ministrów Transportu UE wniosku o wpisanie korytarza Trojmorza do sieci bazowej TEN-T. Oznacza to, że do 2040 i 2050 r. wszystkie państwa muszą zrealizować to przedsięwzięcie. Wszystko powoli zaczyna się wypełniać i wpisuje się to w drogę, którą w 2006 r. w Łańcucie wytyczył śp. prezydent Lech Kaczyński – podkreślił szef resortu infrastruktury.

– Rozmawiamy o gospodarce, kulturze, szkolnictwie wszystkich aspektach życia społecznego, które toczy się w Karpatach. Są wyznaczane nowe kierunki działania na przestrzeni całych Karpat oraz Trójmorza. Te wszystkie idee, byłoby trudniej realizować, gdyby nie rozwój infrastruktury transportowej. Stanowi ona krwioobieg gospodarki. To niezmiernie ważne, że budujemy kanały transeuropejskie i że one się rozrastają. Natomiast ich naturalnym uzupełnieniem są szlaki lokalne, regionalne – dodał poseł Tadeusz Chrzan, członek sejmowej Komisji Infrastruktury.

– To my, kraje Europy Środkowej, jesteśmy dziś pokazywani jako te kraje, które jako pierwsze podały rękę Ukrainie. Prezydent Stanów Zjednoczonych przyjeżdża do Europy Środkowej, również szefowie rządów, to daje nam odwagi. To pokazuje także, że punkt ciężkości przeniósł się do tej części kontynentu. Nie będzie dobrego rozwoju Europy Środkowej bez funkcjonowania w obszarze infrastruktury drogowej, kolejowej, lotniczej, wodnej. Jesteśmy świadkami przełomów, które dokonują się na naszych oczach w kontekście rozwoju transeuropejskiej sieci komunikacyjnej – mówił prowadzący panel Bogdan Rzońca, poseł do Parlamentu Europejskiego.

Na zakończenie tej części obrad zaprezentowany został także projekt Apelu uczestników 35. konferencji Europa Karpat ws. dalszego rozwoju sieci transportowych w regionie Karpat. W dokumencie zwrócono uwagę na najważniejsze postulaty państw Europy Środkowej. Uczestnicy Europy Karpat z uznaniem odnotowali, że zgodnie z wcześniejszymi apelami utworzony został nowy korytarz TEN-T Morze Bałtyckie-Morze Czarne-Morze Egejskie stanowiący kręgosłup transportowy Inicjatywy Trójmorza, którego główną osią jest Via Carpatia. Jako społeczność Europy Karpat zawnioskowano o zapewnienie odpowiedniego poziomu finansowania dla realizacji kluczowych dla Europy Środkowej inwestycji, w tym dla szlaku Via Carpatia i jego kolejowego wymiaru Rail Carpatia, projektów o istotnym znaczeniu dla obronności i bezpieczeństwa obywateli oraz mobilności wojskowej na wschodniej flance NATO, a także inicjatyw transgranicznych wpisujących się w założenia korytarzy solidarności Łączących Ukrainę z UE, czyli rozwoju jak największej liczby połączeń transportowych łączących Ukrainę z regionem Karpat. „Oczekujemy wzmocnienia działań na szczeblu europejskim i ogólnoświatowym zmierzających do sprawnej realizacji inwestycji transportowych, które stanowią fundament dla pokoju, bezpieczeństwa i rozwoju gospodarczego. Muszą one polegać na skutecznym oferowaniu i pozyskiwaniu funduszy międzynarodowych na ich budowę. Nie jest to tylko w interesie państw regionu Karpat, ale całej społeczności międzynarodowej” – napisano w apelu.

Dyplomacja parlamentarna Europy Karpat (V4+)
Dyskusję o znaczeniu i roli dyplomacji parlamentarnej otworzył wicemarszałek Sejmu Ryszard Terlecki. – Mamy bardzo wiele rozmaitych formatów współpracy parlamentarnej, międzynarodowej także w naszym regionie Europy Środkowo-Wschodniej, również Międzymorzu. To są grupy bilateralne, zgromadzenia parlamentarne. Mamy też rozmaite formaty okolicznościowe, jak Trojkąt Lubelski nawiązujący do tradycji Unii Lubelskiej, gdzie znalazły się Polska, Litwa i Ukraina. Mamy też wiele prób budowania współpracy parlamentarnej. Projekt Międzymorza, Trójmorza, którego elementem i motorem napędzającym jest Europa Karpat. Wśród tych różnych pomysłów pojawiają się projekty dotyczące naszego wspólnego życia w tej części Europy – mówił wicemarszałek Terlecki. – Może to właściwy czas aby powołać coś w rodzaju zgromadzenia parlamentarnego Europy Środkowo-Wschodniej w rodzaju Unii Miedzyparlamentarnej – dodał.

Litewski przewodniczący delegacji do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy Emanuelis Zingeris uznał za ważne by głos parlamentów regionu Karpat był mocniejszy. – Atak Rosji jest odpowiedzią na lata 90, na naszą niepodległość, Polski, Państw Bałtyckich, Ukrainy i obranego kierunku naszych państw  w stronę Zachodu i wolności. To atak, który ma na celu zniszczyć Ukrainę jako naród – podkreślił wiceprzewodniczący Komisji do Spraw Europejskich i członek Komisji Spraw Zagranicznych Seimasu.

– Walczymy razem przede wszystkim o to by wzmacniać przyjaźń parlamentarną miedzy państwami Morza Bałtyckiego i Grupy Wyszehradzkiej. Mamy nowy format – Trójmorze. Ta inicjatywa ma zwiększyć mobilność wojskową. Oczywiście dzięki temu ta inicjatywa będzie zyskiwać na sile. Jako parlamentarzyści mówimy językiem bezpośrednim. Jeśli popatrzymy na format B3, B4, to Kraje Bałtyckie, Słowacja, Polska, Czechy wszystkie te kraje określiły, że Rosja to kraj sponsorujący, popierający terroryzm. Potrzebujemy także Węgrów po naszej stronie – podkreślił w swoim wystąpieniu Richard Kols. – Musimy zrobić wszystko by Ukraina zwyciężyła. Chciałbym by nam się udało stworzyć taki obraz parlamentarny, by kraje Morza Bałtyckiego i Europy Wschodniej były w stanie coś razem powiedzieć. Jeśli jesteśmy w stanie pokazać, w różnych formatach międzynarodowych, że jesteśmy zjednoczeni, będziemy mogli podjąć kolejne kroki i budować trwałą współpracę ze zgromadzeniami parlamentarnymi – ocenił przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych łotewskiej Saeimy.

Poseł Anna Paluch zwróciła uwagę na znaczenie budowania zaufania w ramach Państw Bałtyckich, Grupy Wyszehradzkiej i wszystkich krajów, które mają takie same doświadczenia po latach komunizmu. – Ten system znamy bardzo dobrze. Wszyscy wiemy jak funkcjonowała wówczas opinia publiczna. W Rosji opinia publiczna nie ma rzeczywistych danych, ale mówienie, że to jest „wojna Putina” to jest kłamstwo. Nawet przy fałszowaniu sondaży publicznych większość Rosjan popiera tę bestialską agresję. Jako przedstawiciele naszych krajów mamy obowiązek by nasz głos wybrzmiewał, żebyśmy potrafili się pomiędzy sobą porozumieć i wychodzić do całej UE z naszym przekazem. On jest wtedy mocniejszy i sprawczy – podkreśliła poseł Paluch.

– Niewątpliwie cały nasz region Europy Środkowo-Wschodniej, region Europy Karpat łączy wspólne dziedzictwo historyczne, kulturowe – mówił Arkadiusz Mularczyk. – To powoduje, że obywatele naszych krajów mają wspólny punkt odniesienia i głębszą wiedzę historyczną o tym, co działo się w ciągu ostatnich stu lat na naszych ziemiach i jakie to do dziś przynosi konsekwencje. Żyjemy w regionie, który jest mniej rozwinięty ekonomicznie niż kraje Europy Zachodniej. Wszyscy mamy świadomość, że zarówno II wojna światowa oraz komunizm doprowadziły nas do sytuacji, iż do dziś borykamy się z wielka emigracja zarobkową ze wszystkich krajów regionu. Tym bardziej agresja rosyjska na Ukrainę jeszcze bardziej nam uświadomiła w jakim miejscu Europy się znajdujemy i bardzo nas zjednoczyła – stwierdził sekretarz stanu ds. polityki europejskiej.

Realizm i wartości w Europie Środkowej
Kolejny panel, poświęcony pamięci prof. Waldemara Parucha, dotyczył podstawowych, fundamentalnych spraw: realizmu i wartości.

Dyskusję rozpoczął Zdzisław Krasnodębski. – Nie ma nowoczesnej polityki bez odwoływania się do wartości, do pewnych norm, przekonań. Z drugiej strony wartości zależą od władzy. Wydaje mi się, że problemem polityki europejskiej ostatnich dziesięcioleci był raczej nadmiar wartości niż ich niedobór. Brakowało realizmu. Myślę, że znaczna część tego co opisywał śp. prof. Paruch została potwierdzona przez bieg wydarzeń – ocenił poseł do Parlamentu Europejskiego.

– Mówimy o zasługach politologicznych śp. prof. Waldemara Parucha. Należy pamiętać, że był on także historykiem. To determinowało jego spojrzenie na problemy polityczne, europejskie. Bardzo istotną rolę w jego myśleniu politycznym odgrywała tradycja. Powrót do wartości konstytuujących Polskę, nasz region, to jest to co nas powinno łączyć – zaznaczył Arkadiusz Adamczyk z wydziału Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Jana
Kochanowskiego w Kielcach.

W ocenie prof. Jana Holzera te dwie podstawowe kategorie: wartości i realizm nie stoją ze sobą w sprzeczności. – Realizm jest wartością. Ważne jest szukanie kategorii, która może połączyć wartościowe i realistyczne podejście do problemu. Liczy się umiarkowane podejście. Zwłaszcza w momencie, w jakim się znajdujemy. W tym momencie jesteśmy świadkami dużej zmiany geopolitycznej, wartościowej w Europie Środkowej – stwierdził.

– Istnieje realistyczne myślenie w naszej części Europy przynajmniej na płaszczyźnie zasadniczych problemów. Brakuje skuteczności, skutecznej inicjatywy rozumianej jako wspólne, środkowoeuropejskie przedsięwzięcie. W nieodległej przeszłości państwa V4 parę razy udowodniły, że jest możliwe osiąganie nawet małych celów na płaszczyźnie Rady Europejskiej – mówił prof. Jan Draus. – Z podziwem patrzę na Bukaresztańską Dziewiątkę, która skutecznie wzmacnia wschodnią flankę NATO przed agresją ze strony Rosji, na postawę Europy Środkowej wspierającą Ukraińców w wojnie z Rosją. Jednak brakuje stanowczej i solidarnej współpracy państw Europy Środkowo-Wschodniej na płaszczyźnie unijnej – dodał.

Kobiety Karpat: najważniejsze wyzwania
W tej części obrad dzielono się przemyśleniami nt. wyzwań współczesnego świata, w tym dot. środowiska, wojny, bezpieczeństwa, energetyki, młodzieży z perspektywy kobiet.

Prowadząca rozmowę Minister Klimatu i Środowiska zauważyła, że „Karpaty to jest coś, co łączy, gospodarczo, społecznie kulturowo, ale i środowiskowo”. – To teren w 30 proc. pokryty lasami. Wymiar środowiskowy jest tu jednym z ważniejszych. Zależy nam na dobrym oszacowaniu strat środowiskowych w związku z wojną na Ukrainie, by w przyszłości w imieniu Karpat upomnieć się do Federacji Rosyjskiej o rekompensatę tych strat, które dotyczą nas wszystkich – podkreśliła Anna Moskwa.

– Już ponad rok jako wolni ludzie przeciwstawiamy się agresji, szalonemu złu, gwałtom, przemocy. Kobieta ukraińska przekracza w tym momencie granicę bólu. Wyzwania przed którymi stoi ukraińska kobieta to zachowanie życia swojego dziecka, szukanie schronu. To zło zabija wszelkie perspektywy, ale zabija także wszelkie żywe stworzenia na ziemi, ludzi, zwierzęta, przyrodę, ekologię. Wszystko to co ludzie chcą zachować, mnożyć – powiedziała ukraińska deputowana Ołena Kopanchuk. – Kobieta ukraińska jest silna siłą każdej polskiej kobiety. Cały czas jesteśmy ze sobą w kontakcie. Pierwsze ciepłe objęcia, które otrzymał naród ukraiński były od polskich kobiet. Będziemy o tym pamiętać w każdej chwili. Stale nam pomagacie, relacje między ukraińskimi i polskimi kobietami pozwalają nam łączyć świat – zaznaczyła wiceprzewodnicząca Komisji Budżetowej Rady Najwyższej.

– Jako kobiety jesteśmy odważne w działalności politycznej, społecznej. W polityce kobiety dają profesjonalizm, dobrą wiedzę, doświadczenie, dobrze przygotowane projekty, ale i dużo empatii, emocji, a w tych trudnych czasach, strasznej wojennej sytuacji, tych uczuć, empatii potrzeba zdecydowanie więcej. Bardzo mocno zburzone zostało poczucie bezpieczeństwa, również społecznego, psychologicznego. Naszą rolą jest solidarność, jako kobiety rozumiemy się i czujemy tę empatię. W trudnych sytuacjach potrafimy sobie radzić. Wiedzą, doświadczeniem i tym co mamy. Przygotowujemy się, że Ukraina wygra, a pokój na świecie to przede wszystkim szacunek do drugiego człowieka, zrozumienie – podkreśliła Agnieszka Ścigaj, minister ds. integracji społecznej.

30 lat Euroregionu Karpackiego. Karpaty, Alpy
Trzeciego dnia konferencji rozmawiano m. in. o Euroregionie Karpackim, który obchodzi w 2023 r. 30. rocznicę powstania. Przez ostatnie trzy dekady swojej działalności Euroregion Karpacki przeszedł drogę od idei do organizacji o statusie Transgranicznego Podmiotu Prawnego – jedynej tego typu struktury na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej.

– W 2018 r. w Krynicy podpisano Deklarację Karpacką, w ramach której Polska, Ukraina, Słowacja i Węgry wyraziły chęć współpracy w kontekście powołania kolejnej makroregionalnej strategii w UE. Od tego czasu te działania są prowadzone bardzo intensywnie przy współpracy parlamentarzystów, samorządowców wszystkich zainteresowanych krajów. W obecnej sytuacji geopolitycznej właśnie przez Strategię Karpacką musimy zwiększać bezpieczeństwo wszystkich państw, które są zaangażowane w działania na rzecz Ukrainy, we wsparcie Ukrainy w jej odbudowie. Strategia Karpacka może być właśnie takim bodźcem by zapewniać bezpieczeństwo energetyczne, bezpieczeństwo mieszkańców całego obszaru Karpat. Podkreślamy to w ramach wszystkich krajowych programów, które są przez nas realizowane – stwierdziła Małgorzata Jarosińska-Jedynak, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej.

Z kolei Sandor Koles nakreślając tło historyczne zauważył, że pod koniec lat 80-tych w Europie Środkowo-Wschodniej powstała pewna próżnia po upadku Związku Radzieckiego. – Obawiano się, że doprowadzi ona do chaosu w tej części Europy. Dlatego powstały takie inicjatywy jak współpraca bilateralna pomiędzy Węgrami i Polską, Węgrami i Ukrainą, Ukraina i Słowacją, które zapewniały większą stabilizację polityczną zapobiegając konfliktom. Kontynuacją tego była współpraca wyszehradzka, która była bardzo ważnym motorem współpracy europejskiej. W to wpisywała się Strategia Karpacka. Chodziło o zapobieganie konfliktom, by zmienić narrację w regionie i położyć nacisk na współpracę – mówił. – Musimy ze sobą współpracować jeżeli chcemy żyć w pokoju, jeśli chcemy by ten region był regionem prosperującym. Teraz znajdujemy się w zupełnie innym środowisku geopolitycznym. To wymaga wzmocnienia struktur, którymi dysponujemy. Należy inspirować do wymyślania nowych form współpracy adekwatnych do aktualnej sytuacji. Natomiast główny cel się  nie zmienia w stosunku do tego, który był 30 lat temu tzn. współpraca transgraniczna, regionalna, promocja Euroregionu Karpackiego w Europie, wspieranie dobrobytu ludzi – zaznaczył Prezes Fundacji Karpackiej.

Perspektywę regionu alpejskiego zaprezentował Manu Broccard z Instytutu Turystyki w szwajcarskim Valais. W dyskusji podkreślał znaczenie „sprawiedliwej turystyki”. – To turystyka, która bierze pod uwagę człowieka, gospodarkę i środowisko. Nasze regiony miały już okazję współpracować w ramach pierwszego programu pt. „Mosty współpracy między Alpami i Karpatami”. Koncentrowaliśmy się na drobnych przedsiębiorcach, lokalnej turystyce. Chcielibyśmy dalej te mosty poszerzać i umacniać, współpracować z partnerami regionu Karpat, pracować nad zrównoważonym rozwojem, rozwijać rynek turystyczny – zaznaczył.

Bezpieczeństwo żywnościowe i strategiczna autonomiczność UE wobec wojny na Ukrainie (przedstawienie polityki rolnej)
Ostatni panel 35. Konferencji Europa Karpat poświęcony był problemom, jakie dotykają rolników z państw regionu Karpat, bezpieczeństwa żywnościowego i strategicznej autonomiczności UE wobec wojny na Ukrainie.

– Jeśli potrafimy utrzymać, rozwinąć rolnictwo na Podkarpaciu i w regionach górskich, gdzie warunki rolnicze są szczególnie trudne, to możemy być spokojni o bezpieczeństwo żywnościowe. Nasi rolnicy wspaniale zdali egzamin w najtrudniejszych czasach, najpierw covid, a następnie agresja rosyjska na Ukrainę, gdzie Rosja potrafi używać żywności, a raczej braku żywności, jako broni i narzędzia do podbojów – mówił Janusz Wojciechowski. – To, że mamy bezpieczeństwo żywnościowe, to wielka zasługa polskich rolników, jak również ukraińskich, którzy pracują mimo wojennej sytuacji. Na początku lutego przedstawiciele Komisji Europejskiej spotkali się z członkami rządu Ukrainy. Ukraina była zawsze wielkim eksporterem zboża i zapewne takim pozostanie. W 2021 r. miała rekordowe zbiory zbóż, nigdy wcześniej nie notowane. Niestety potem zaczęła się ta straszna wojna, co zablokowało eksport i nie było możliwości sprzedaży zboża. Nie zostawimy rolników bez pomocy. Pomoc jest przygotowana i myślę, że będzie skuteczna – zaznaczył komisarz UE ds. rolnictwa.

Oleksandr Gaydu, przewodniczący Komitetu Rady Najwyższej Ukrainy ds. Polityki Rolnej i Gruntowej podkreślił, że konferencja jest „kolejnym dowodem na wyjście sobie naprzeciw”. – Rok 2022 udowodnił, że jesteśmy w stanie zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe nie tylko Ukrainie, ale i całemu światu. Ukraina przed agresją rosyjską była jednym z czołowych eksporterów produktów rolnych na świecie. Po zamknięciu kanałów eksportowych zaczęliśmy szukać możliwości ich odnowienia by uniknąć kryzysu żywnościowego. Uzyskaliśmy tu wsparcie naszych partnerów europejskich, w tym Polski. Po kilku miesiącach zaczęła działać inicjatywa szlaku solidarności. Sądzę, że bezpośrednio po wojnie sfera produkcji żywnościowej będzie dla nas najbardziej istotna – podkreślił.

Wiceminister rolnictwa Słowacji zauważył, że Europa Karpat to „wyjątkowa szansa na prowadzenie dialogu między krajami regionu”. – Skuteczna współpraca i skoordynowane podejście mają kluczowe znaczenie byśmy mogli właściwie reagować na obecne wyzwania. Covid oraz konflikt na Ukrainie wywarły bezprecedensowy wpływ na rynki rolnicze stąd UE podjęła działania zapobiegające skutkom tych kryzysów. W ostatnich latach zobaczyliśmy, że nie tylko liczą się autonomia strategiczna i konkurencyjność UE, ale również bezpieczeństwo żywności. Jego wzmacnianie stanowi jedną z kluczowych części naszej strategii wspólnej polityki rolnej – zaznaczył Martin Kováč.

Wśród wydarzeń towarzyszących lutowej konferencji znalazła się prezentacja aktualnie realizowanego projektu Międzynarodowego Centrum Spotkań Młodzieży Akademickiej Ukrainy i Polski w Mikuliczynie – nowej platformy, która pozwoli integrować młodzież z Polski i Ukrainy. Refleksji poddano również wyniki badań sondażowych Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego oraz fundacji EWL nad uchodźcami z Ukrainy w Polsce, a także rolę społeczeństwa obywatelskiego w obronie i transformacji Ukrainy. Ponadto omówiono projekt „Polska kultura w krajach Trójmorza oraz w krajach anglosaskich”, a także projekty zrealizowanych w ramach programu Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina. Wartym odnotowania jest również odsłonięcie tablicy upamiętniającej rodzinę Brzezińskich w Szkole Podstawowej nr 1 im. Henryka Sienkiewicza w Przemyślu.

Współorganizatorami konferencji były Kancelaria Sejmu oraz Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, we współpracy z: GovTech, Ministerstwem Edukacji i Nauki, Ministerstwem Infrastruktury, Instytutem Współpracy Polsko-Węgierskiej im. Wacława Felczaka, Euroregionem Karpackim, Przemyskim Towarzystwem Kulturalnym, Klubami Europy Karpat, Uniwersytetem Ludowym Trzech Mórz, Collegium Carpathicum.

Tekst Kancelaria Sejmu

fot. Marta Olejnik/ KPRM