fot. Marta Olejnik
Zapomniana czy nieznana?
To najczęściej zadawane pytanie towarzyszące wystawie jaką od 5 kwietnia możemy oglądać w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej. Myślę, że i jedno i drugie. Trochę zapomniana, ale w bardzo dużym stopniu nieznana. Znana jest w kręgach historyków i specjalistów, w szerszych kręgach społecznych jej znajomość raczej obraca się wokół roku 1918 i to listopada, kiedy z racji święta Odzyskania Niepodległości przypominamy sobie nijako z obowiązku o tych wydarzeniach. 100 rocznica tej wojny zobligowała nas aby o niej przypomnieć i w miarę skromnych możliwości uczynić bardziej znaną. Wzbudzeniu zainteresowania służy, wykonany w skali 1:1 fragment wagonu artyleryjskiego pociągu pancernego „Śmiały”, który stał się najbardziej widocznym akcentem wystawy. Pod względem wielkości na drugim miejscu jest ekspozycja stanowiska karabinu maszynowego Schwarzlose odnosząca się do konkretnej sytuacji: żołnierze 2 Pułku Strzelców Lwowskich w walkach na Persenkówce. Szereg artefaktów ze zbiorów MNZP z zakresu falerystyki np. odznaki poszczególnych odcinków obrony Lwowa z okresu walk listopadowych: Dworzec Główny, Kompania Schramma, itd. mundurów legionowych, broni i wyposażenia wojskowego. Pogłębieniu wiedzy służy bogata część opisowa zgromadzona na ponad trzydziestu planszach. Daje ona ogólną wiedzę na temat konfliktu, akcentując jednocześnie niektóre epizody tej wojny, np. Ochotnicza Legia Kobiet, historia 1 i 2 Pułku Strzelców Lwowskich, Orlęta. Lwowskie Kamienie na Szaniec, Matka i syn o Aleksandrze Zagórskiej i jej synu Jerzym Bitschanie, wszystkie odcinki obrony Lwowa, samochody pancerne tego konfliktu, słonie bojowe tej wojny czyli rzecz o pociągach pancernych, itd. Sporo uwagi poświęcono również lotnictwu tej wojny szczególnie lotniskom Lewandówka i podprzemyskiemu Hureczku. Dwa monitory ukazujące poszczególne epizody wojny dają możliwość spokojnego przyjrzenia się bogatej ikonografii tego konfliktu. Szczególną rolę odgrywa duża, bo 3×4 m mapa Lwowa, która znajduje się na podłodze. Daje to możliwość swoistego spaceru po Lwowie. Zaznaczone są poszczególne odcinki obrony polskiej na terenie miasta oraz najbardziej znane miejsca walk takie jak Persenkówka – reduta śmierci, Góra Stracenia, Lewandówka, Reduta Piłsudskiego, Cytadela, Dyrekcja Kolei, Sejm Krajowy, Szkoła Sienkiewicza, Plac Bema, Szkoła Kadecka, itd. Lwów Semper Fidelis jest jednym z trzech obok Warszawy i Verdun miast uhonorowanych orderem Virtuti Militari. Jego mieszkańcy byli zbiorowym bohaterem tej bratobójczej wojny, która bynajmniej nie zakończyła się w listopadzie. Wtedy zakończył się etap pierwszy trwający od 1 do 22 listopada, zwany był „ruskim miesiącem”. W drugim etapie oddziały ukraińskie przystąpiły do regularnego oblężenia miasta za wszelką cenę dążąc do przerwania linii komunikacyjnej łączącej Lwów z Przemyślem. Trzecim etapem była polska ofensywa, która trwała od kwietnia do lipca 1919 r. Przyniosła ona, zresztą w ciężkich walkach przesunięcie frontu na linię Zbrucza.
Wystawa jest hołdem dla uczestników i ofiar tej wojny. Jest próbą przypomnienia przynajmniej kilku miejsc np. Persenkówki i osób np. Iwo Nałęcz Skałkowskiego, o których niestety pamięć zanikła. W takim mieście jak Przemyśl, którego związki historyczne ze Lwowem zawsze były bardzo mocne pamięć o tej wspólnej przeszłości wydaje się być oczywista. Wydaje nam się, że może ona być również dobrym wstępem do zwiedzania Lwowa w nadchodzącym sezonie urlopowym, wypoczynkowym, wakacyjnym.
Lucjan Fac
