W samym sercu kompleksu sejmowego zainicjowano galerię rzeźb przedstawiających marszałków izby poselskiej z okresu I Rzeczypospolitej.
Marszałek Sejmu Marek Kuchciński odsłaniając popiersia współtwórców Konstytucji 3 maja: Stanisława Małachowskiego, marszałka Sejmu Czteroletniego oraz Kazimierza Nestora Sapiehy, marszałka konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego, powiedział:
Rzeźby tych dwóch marszałków odsłaniamy w pierwszej kolejności, bowiem w tym roku obchodzimy 450. rocznicę podpisania unii lubelskiej.
Połączyła ona dwa państwa, umożliwiając przy tym powstanie unikalnego w Europie systemu parlamentarnego.
A potwierdzenie trwałości idei unii nastąpiło właśnie w 1791 roku podczas Sejmu Czteroletniego w obecności marszałków Małachowskiego i Sapiehy.
Mądrość i dalekowzroczność obu marszałków, głęboki zmysł polityczny oraz szacunek dla wartości republikańskich umożliwiły połączenie starań o suwerenność z reformowaniem ustroju RP Obojga Narodów. Idee te są ciągle aktualne oraz inspirujące.
W ubiegłym roku akt unii lubelskiej został wpisany na Światową Listę Programu UNESCO „Pamięć Świata”, o co wspólnie zabiegały Polska, Litwa, Łotwa, Białoruś i Ukraina.
Mamy nadzieję, że te rzeźby, jako dzieła sztuki narodowej umieszczone na terenie Sejmu oraz portrety marszałków I i II RP – pomogą w kształtowaniu pamięci historycznej i wrażliwości społecznej Polaków – podkreślił marszałek Sejmu.
Galeria ta jest jednym z przedsięwzięć podjętych w ub. roku w ramach obchodów 550-lecia Parlamentaryzmu Rzeczypospolitej.
fot. Marta Olejnik
K A Z I M I E R Z
N E S T O R S A P I E H A
1754–1798
Studiował w Szkole Rycerskiej (1767–1771). Generał artylerii litewskiej
(1773–1792). Na Sejmie Wielkim w 1788 r. został marszałkiem konfederacji
litewskiej. Początkowo skłaniał się ku stronnictwu hetmańskiemu
(spokrewniony z hetmanem Franciszkiem Ksawerym Branickim), ale pod
wpływem Stanisława Małachowskiego przeszedł na stronę zwolenników
reform i zaprzysiągł Konstytucję 3 maja. Oprotestował przystąpienie
Stanisława Augusta do konfederacji targowickiej i opuścił Polskę. Po
wybuchu powstania kościuszkowskiego powrócił do kraju i walczył
w randze kapitana artylerii, a po upadku insurekcji ponownie udał się
na emigrację. Jego mowy sejmowe zostały wydane drukiem, wiersze
publikował w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych”.
Autorem popiersia Kazimierza Nestora Sapiehy jest Marek Szczepanik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, radomski rzeźbiarz współpracujący z Instytutem Pamięci Narodowej i Fundacją „Pamiętamy”, autor m.in. kilkunastu pomników poświęconych żołnierzom wyklętym, Pomnika Czynu Legionów i Jana Kilińskiego w Radomiu.
S T A N I S Ł A W
M A Ł A C H O W S K I
1736–1809
Podpisał elekcję Stanisława Augusta (1764). Jeden z najwybitniejszych
członków stronnictwa patriotycznego, popierał emancypacyjne dążenia
mieszczan. Sędzia i marszałek Trybunału Koronnego od 1774 r., słynny
z nieposzlakowanej uczciwości (zwany polskim Arystydesem). Referendarz
wielki koronny (1780–1792). Jako marszałek Sejmu Wielkiego (1788–1792)
pracował nad zbliżeniem stanowisk stronnictwa patriotycznego
i królewskiego. Uczestniczył w redagowaniu tekstu Konstytucji 3 maja.
W 1792 r. potępił publicznie konfederację targowicką i demonstracyjnie
złożył urzędy, uprzednio limitując (zawieszając) obrady Sejmu Wielkiego.
Kawaler Orderu Orła Białego (1782). W 1807 r. został prezesem Komisji
Rządzącej, a później prezesem Senatu Księstwa Warszawskiego.
Autorką popiersia Stanisława Małachowskiego jest Elżbieta Kołodziejczyk-Macander, wykładowca w Katedrze Konserwacji i Restauracji Rzeźby i Elementów Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W jej dorobku znajduje się m.in. odtworzenie dzieł Józefa Gosławskiego dekorujących od 2013 r. dziedziniec sejmowy oraz konserwacja
wnętrza kolegiaty Świętego Wawrzyńca w Żółkwi na Ukrainie. Odlew popiersia w brązie wykonał Marek Żebrowski, artysta rzeźbiarz z Bielska-Białej.
