Z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości Sejm RP przypomina sylwetki wybitnych marszałków Sejmu II Rzeczypospolitej: Wojciecha Trąmpczyńskiego, Macieja Rataja, Ignacego Daszyńskiego, Kazimierza Świtalskiego, Stanisława Cara, Walerego Sławka, Wacława Makowskiego.

— Oddajemy hołd mężom stanu, architektom nowoczesnej demokracji — powiedział marszałek Sejmu Marek Kuchciński. Podkreślał, iż galeria  jest jednym z działań podjętych dla prowadzenia idei dialogu tradycji z nowoczesnością, łączenia pamięci o historii z myśleniem i działaniem ku przyszłości, stworzenie zaś kolekcji dzieł sztuki narodowej ma na celu podniesienie prestiżu Sejmu jako mecenasa sztuki. — Mam nadzieję, że dzieła sztuki umieszczone na stałe w Sejmie będą stanowić wyraz związków między światem polityki, kultury i sztuki, nakierunkowanych na współpracę Pro Rei Publicae Bono — zakończył Kuchciński.

Marszałkowie Sejmu II Rzeczypospolitej 

Wojciech Trąmpczyński – marszałek Sejmu Ustawodawczego RP
(14 II 1919 – 27 XI 1922

Urodzony 8 lutego 1860 r. w Dębłowie koło Gniezna, zmarł 2 marca 1953 r. w Poznaniu. Pochodził z rodziny ziemiańskiej. Uczęszczał do gimnazjum w Trzemesznie i znanej szkoły poznańskiej im. Marii Magdaleny, gdzie w 1877 r. zdał maturę. Studia prawnicze odbył na uniwersytetach w Berlinie oraz we Wrocławiu. Egzaminy państwowe złożył w 1886 r. we Wrocławiu, następnie osiadł w Poznaniu, gdzie prowadził kancelarię adwokacką w latach 1886–1892 i notariat od 1892 r. W tym czasie zaangażował się w walkę o polską szkołę, a w latach 1890–1894 organizował nauczanie języka polskiego w Poznaniu. Zasiadał w radzie miejskiej Poznania w okresie 1901–1911, w której był prezesem koła polskiego i przeciwstawiał się gospodarczej dyskryminacji Polaków.

Napisał głośną broszurę w języku polskim i niemieckim Prawo pozostanie zawsze prawem. Krytykował w niej ustawę wywłaszczającą Polaków jako sprzeczną z niemieckimi ustawami konstytucyjnymi z 1907 r. Był posłem do sejmu pruskiego (1910–1918) oraz parlamentu Rzeszy Niemieckiej (1912–1918). W obu ciałach – dzięki doskonałej znajomości języka i prawa niemieckiego – zasłynął z rzeczowej krytyki antypolskiej polityki rządu.

W czasie I wojny światowej był członkiem tajnego Międzypartyjnego Komitetu Obywatelskiego (1916), a następnie Centralnego Komitetu Obywatelskiego i Naczelnej Rady Ludowej (1918–1919), z ramienia której został mianowany naczelnym prezesem prowincji i rejencji poznańskiej (4 stycznia 1919) do czasu połączenia z Macierzą.

Na mocy dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego wszedł do Sejmu Ustawodawczego jako poseł z ziem zaboru pruskiego. Potwierdzenie swojego mandatu poselskiego uzyskał w wyborach uzupełniających 1 czerwca 1919 r. w Poznańskiem, w okręgu 1, ze wspólnej listy Zjednoczonych Stronnictw Narodowych. Został wybrany na marszałka Sejmu Ustawodawczego 14 lutego 1919 r. i odtąd oficjalnie nie należał do żadnego ugrupowania.

W okresie wojny polsko-radzieckiej, z tytułu pełnionej funkcji, został członkiem Rady Obrony Państwa i objął przewodnictwo Centralnego Komitetu Plebiscytowego, koordynującego przygotowania strony polskiej do plebiscytu na Górnym Śląsku.

W jesiennych wyborach parlamentarnych w 1922 r. został wybrany do Senatu RP I kadencji (1922–1927) z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej i dnia 1 grudnia objął funkcję marszałka Senatu. Po zamachu stanu marszałka J. Piłsudskiego jako marszałek Senatu przyczynił się do uspokojenia nastrojów politycznych w Wielkopolsce w 1926 r.

Ponownie wybrano go na posła do Sejmu z listy Związku Ludowo-Narodowego z okręgu bydgoskiego w 1928 r. Został wiceprezesem sejmowego Klubu Narodowego i członkiem Komisji Kontroli Długów Państwa. W jesiennych wyborach w 1930 r. kandydował aż z dziesięciu list (okręgowych i państwowej) Stronnictwa Narodowego, w którym pozostawał członkiem Komitetu Politycznego. Ostatecznie przyjął mandat z okręgu szamotulskiego.

W Sejmie ponownie znalazł się w prezydium Klubu Narodowego oraz Komisji Kontroli Długów Państwa. Był zdecydowanym krytykiem polityki sanacyjnej i zasłynął odważnymi zeznaniami w tzw. procesie brzeskim. Na forum parlamentu odniósł się negatywnie do projektowanych zmian konstytucji i ordynacji wyborczej.

Jako działacz Stronnictwa Narodowego wchodził w skład Wydziału Prawniczego tej partii, a od 1929 r. został powołany przez Romana Dmowskiego do Wielkiej Rady Obozu Wielkiej Polski, choć nie odegrał tutaj znaczącej roli. Po 1935 r. stopniowo wycofał się z życia politycznego i zbliżył do opozycji skupionej we Froncie Morges.

Drugą wojnę światową przeżył w Warszawie, dokąd został wysiedlony przez Niemców w 1939 r. Utrzymywał kontakty z Cyrylem Ratajskim, Delegatem Rządu na Kraj, współpracował z Radą Główną Opiekuńczą. Po upadku powstania warszawskiego osiadł w Milanówku, a wiosną 1945 r. powrócił do Poznania.

ANTONI CYGAN – autor portretu, studiował w Katowicach na Zamiejscowym Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Od 1992 r. pracuje w macierzystej uczelni, od 2012 r. jako jej rektor. Profesor jest autorem kilkunastu wystaw indywidualnych, brał udział w wielu wystawach zbiorowych w kraju i za granicą. Jest twórcą kilku cykli Drogi krzyżowej w świątyniach w Zabrzu, Gliwicach, Licheniu oraz w Suzuce (Japonia). Zajmuje się również projektowaniem wnętrz kościołów.

Maciej Rataj – marszałek Sejmu I kadencji
(1 XII 1922 – 26 III 1928)

Urodzony 19 lutego 1884 r. we wsi Chłopy koło Lwowa jako syn ubogiego rolnika. Do szkół uczęszczał w rodzinnej wsi, następnie w Komarnie i we Lwowie. Tutaj w latach 1904–1908 studiował filologię klasyczną na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego. Działalność polityczną rozpoczął wśród lwowskiej młodzieży akademickiej w Bratniej Pomocy i kole Towarzystwa Szkoły Ludowej im. Tadeusza Kościuszki (wiceprezes).

Członek PSL „Piast” od 1913 r. Pracował jako nauczyciel gimnazjalny, najpierw we Lwowie od 1908 r., a następnie w Zamościu od 1918 r., gdzie włączył się w działalność polityczną PSL „Wyzwolenie”. Jako redaktor „Gazety Zamojskiej” odważnie propagował sprawę niepodległości Polski.

Wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego w 1919 r. z listy PSL „Wyzwolenie” w okręgu Zamość. Przeniósł się do Warszawy, porzucił zawód nauczyciela i poświęcił się pracy parlamentarnej – wszedł do sejmowej Komisji Konstytucyjnej (wiceprzewodniczący), Oświatowej (członek) i Spraw Zagranicznych (członek). Zainicjował przekształcenie dotychczasowego Związku Sejmowego Posłów Ludowych, luźnego porozumienia klubów parlamentarnych, w jeden klub PSL i został wybrany jego wiceprzewodniczącym. Po rozpadzie klubu w styczniu 1920 r. przeszedł do PSL „Piast”, w którym do 1931 r. wchodził w skład Rady Naczelnej i był wiceprezesem.

W krytycznych dniach wojny polsko-radzieckiej został członkiem Rady Obrony Państwa (1–24 lipca 1920), a później ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego (24 lipca 1920 – 13 września 1921) oraz kierownikiem Ministerstwa Sztuki i Kultury w rządzie Wincentego Witosa (od lipca do września 1921).

Ponownie uzyskał mandat poselski z rodzinnego okręgu lwowskiego w roku 1922 i został wybrany na marszałka Sejmu 1 grudnia tego samego roku. Z tego tytułu dwukrotnie pełnił funkcję głowy państwa: po zabójstwie pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza (16–22 grudnia 1922) i po ustąpieniu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego wskutek przewrotu majowego marszałka Józefa Piłsudskiego (od 15 maja do 4 czerwca 1926). W okresie pomajowym czynił próby przywrócenia legalizmu, zapewnienia równowagi między władzą wykonawczą i ustawodawczą, bronił suwerenności Sejmu.

Wybrany do Sejmu II kadencji (1928–1930) z listy państwowej. Jako członek Komisji Budżetowej domagał się od rządu ścisłego przestrzegania wydatkowania uchwalonych przez Sejm kredytów. Wiele czasu poświęcał wówczas pracy redakcyjnej w tygodniku „Wola Ludu” i czynnościom organizacyjnym w stronnictwie. Jako rzecznik zjednoczenia ruchu ludowego wchodził w skład Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Ludowych i przyczynił się do połączenia PSL „Piast”, PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwa Chłopskiego w Stronnictwo Ludowe 15 marca 1931 r. Współdziałał przy konsolidacji opozycji, poparł powstanie Centrolewu w grudniu 1929 r. W wyborach w 1930 r. nie uzyskał mandatu poselskiego. W 1934 r. wszedł jednak do Sejmu na miejsce Wincentego Witosa.

Był redaktorem naczelnym „Zielonego Sztandaru”, członkiem Rady Naczelnej i Naczelnego Komitetu Wykonawczego SL w latach 1931–1939. Od wyjazdu Wincentego Witosa na emigrację we wrześniu 1933 r. kierował pracami stronnictwa. Pełnił funkcję prezesa SL w latach 1935–1939. Po kapitulacji Warszawy w 1939 r., wraz z Mieczysławem Niedziałkowskim (PPS), uczestniczył w powołaniu Głównej Rady Politycznej – konspiracyjnej reprezentacji stronnictw politycznych przy Służbie Zwycięstwu Polski, pierwszej podziemnej organizacji wojskowo-politycznej.

Więziony przez Niemców od listopada 1939 do lutego 1940 r. W marcu 1940 r. powołał do życia konspiracyjne Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego.

Ponownie aresztowany 24 marca 1940 r. i osadzony w więzieniu na Pawiaku, następnie rozstrzelany w Palmirach koło Warszawy.

RYSZARD KALAMARZ – autor portretu, studiował na katowickim Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie im. Jana Matejki. Zafascynowany baletem i teatrem stworzył cykl obrazów przedstawiających postaci z tych światów. Artysta łączy rzeczywistość, fantazję i elementy czysto abstrakcyjne. Jest uznanym polskim portrecistą. Stworzył kilkadziesiąt portretów, w tym wielu znanym osobistościom świata sztuki i biznesu. Laureat kilku nagród ogólnopolskich. Jego prace prezentowane były na wystawach indywidualnych i zbiorowych w galeriach w Polsce oraz za granicą.

Ignacy Daszyński – marszałek Sejmu II kadencji
(27 III 1928 – 8 XII 1930)

Urodzony 26 października 1866 r. w Zbarażu, zmarł 31 października 1936 r. w Bystrej. Pochodził z rodziny urzędniczej. Do szkół uczęszczał w rodzinnym mieście, potem w Stanisławowie; egzamin dojrzałości zdał eksternistycznie w Krakowie w 1888 r. Tutaj rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (1888–1889); dalszą naukę kontynuował w Zurychu w 1890 r.

Od lat 80. XIX w. działał w kółkach socjalistycznych. Wielokrotnie przebywał za granicą (Paryż, Berlin, Wiedeń), gdzie prowadził działalność propagandową i publicystyczną. Odegrał wybitną rolę przy założeniu w 1892 r. we Lwowie Galicyjskiej Partii Socjalno-Demokratycznej; był członkiem jej władz naczelnych i redaktorem jej organu „Naprzód” od 1893 r. Jako członek tej partii brał udział we wszystkich zjazdach austriackich socjaldemokratów oraz w międzynarodowych kongresach II Międzynarodówki 1891–1896. Doprowadził do przekształcenia w Polską Partię Socjalno-Demokratyczną Galicji i Śląska Cieszyńskiego w 1897 r.; należał do jej ścisłego kierownictwa. Za swoją działalność był wielokrotnie aresztowany i więziony, do 1896 r. miał aż kilkadziesiąt procesów politycznych. Był posłem do austriackiej Rady Państwa (1897–1918). Zasłynął jako jeden z najlepszych mówców parlamentarnych. Przewodził klubowi socjalistycznemu, ostro zwalczał konserwatywne Koło Polskie.

Współpracował z Polską Partią Socjalistyczną zaboru rosyjskiego od momentu jej powstania, a w sporze, który powstał w okresie rewolucji 1905 roku, poparł grupę związaną z Józefem Piłsudskim (późniejsza PPS-Frakcja Rewolucyjna), przeciwną współpracy z socjalistami rosyjskimi. Popierał rozwój Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego w Galicji. Wszedł w skład powstałej tam Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych.

W okresie I wojny światowej był jednym z inicjatorów i wiceprezesów Naczelnego Komitetu Narodowego, zwolennikiem koncepcji powstańczej Piłsudskiego i programu trialistycznego (rozszerzenia monarchii austro-węgierskiej o trzeci człon – Polskę). Jako wiceprezes Polskiej Komisji Likwidacyjnej od 28 października 1918 r. przyczynił się do oswobodzenia Krakowa z rąk zaborców. Od 7 do 11 listopada 1918 r. sprawował urząd premiera i ministra spraw zagranicznych Tymczasowego Rządu Ludowego w Lublinie.

Wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego z listy PPS w Krakowie w 1919 r., objął przewodnictwo klubu Związku Polskich Posłów Socjalistycznych. Doprowadził do zjednoczenia ruchu socjalistycznego trzech zaborów w jedną PPS (kongres w Krakowie 23–27 kwietnia 1919). Zasiadał we władzach partii jako członek Rady Naczelnej (od 1919), jej przewodniczący (1921–1928 i 1931–1934) oraz członek Centralnego Komitetu Wykonawczego (1919–1923 i 1925–1928) i jego przewodniczący (1922–1923). Był wicepremierem w koalicyjnym Rządzie Obrony Narodowej Wincentego Witosa od lipca 1920 do stycznia 1921 r.

Ponownie uzyskał mandat poselski z okręgu krakowskiego w 1922 r. Był kandydatem socjalistycznym na urząd Prezydenta RP.

Wicemarszałek Sejmu od 26 listopada 1925 r. W maju 1926 r. poparł zdecydowanie przewrót dokonany przez J. Piłsudskiego, ale potem szybko przeszedł do opozycji i stał się jedną z jej czołowych postaci. W tym samym roku zaczął wydawać tygodnik socjalistyczny „Pobudka”.

Został posłem z okręgu krakowskiego w 1928 r. Od 27 marca tego roku pełnił funkcję marszałka. Bronił z całą energią powagi Sejmu i usiłował przeciwdziałać łamaniu praworządności. Odmówił otwarcia sesji w obecności oficerów 31 października 1929 r. Wkrótce uzyskał miano „marszałka demokracji”. Poparł koalicję ugrupowań opozycyjnych – Centrolew, a po rozwiązaniu Sejmu w 1930 r. w liście otwartym do Prezydenta RP protestował przeciwko nadużyciom wyborczym.

Wszedł do Sejmu III kadencji (1930–1935) z listy państwowej, ale z powodu ciężkiej choroby praktycznie wycofał się z życia politycznego. Był autorem wielu tekstów publicystycznych, Pamiętników, założycielem i prezesem (1922–1936) Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych.

JANUSZ SZPYT – autor portretu, studiował na katowickim Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie w pracowni prof. Jerzego Dudy-Gracza, a następnie na Wydziale Malarstwa ASP w Krakowie. Artysta jest autorem portretów rodzinnych, aktów, pejzaży. Projektuje i wykonuje aranżacje wnętrz sakralnych. Jego obrazy znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych oraz muzeach w kraju i za granicą.

Kazimierz Świtalski – marszałek Sejmu III kadencji
(9 XII 1930 – 3 X 1935)

Urodzony 4 marca 1886 r. w Sanoku, zmarł 28 grudnia 1962 r. w Warszawie. Pochodził z rodziny urzędniczej. Ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie uzyskał doktorat z filozofii w 1908 r., tam też pracował jako nauczyciel gimnazjalny w latach 1904–1914. Od czasów szkolnych należał do organizacji młodzieżowych reprezentujących niepodległościowy nurt ruchu socjalistycznego („Promień”, „Życie”). Był członkiem Związku Walki Czynnej, a później wstąpił do Związku Strzeleckiego w 1912 r.

Podczas I wojny światowej służył w 1. pułku piechoty Legionów Polskich aż do tzw. kryzysu przysięgowego w 1917 r. Powrócił do Lwowa, kontynuował pracę nauczyciela gimnazjalnego. Wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej, z upoważnienia której w listopadzie 1918 r. wszedł do Polskiego Komitetu Narodowego, przedstawicielstwa społeczności polskiej w okresie walk z Ukraińcami we Lwowie.

Referent polityczny w Adiutanturze Generalnej Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego od grudnia 1918 r., zweryfikowany w 1919 r. w stopniu majora, pozostawał w służbie czynnej do roku 1925. Należał do twórców i członków Instytutu Józefa Piłsudskiego, poświęconego badaniom najnowszej historii Polski; utrzymywał bliski kontakt z marszałkiem Piłsudskim po jego odejściu do Sulejówka.

Mianowany zastępcą szefa Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Ignacego Mościckiego 16 czerwca 1926 r., następnie dyrektorem Departamentu Politycznego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w gabinecie Kazimierza Bartla. Po jego dymisji został premierem i pełnił tę funkcję od 14 kwietnia do 7 grudnia 1929 r.

Zaliczał się do ścisłego grona współpracowników J. Piłsudskiego, pełniącego niezmiennie urząd ministra spraw wojskowych w kolejnych gabinetach. Kierował akcją wyborczą Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w 1930 r. Wszedł do Sejmu z listy państwowej.

Wybrany na marszałka Sejmu 9 grudnia 1930 r., funkcję tę sprawował do końca kadencji. Był zdecydowanym zwolennikiem konstytucji kwietniowej 1935 roku i nowej ordynacji wyborczej.

Senator z nominacji Prezydenta RP i od 5 października 1935 r. wicemarszałek Senatu. Powołany na urząd wojewody krakowskiego, zrzekł się mandatu senatorskiego w grudniu 1935 r. Urząd wojewody pełnił zaledwie kilka miesięcy, ponieważ został odwołany ze stanowiska po zajściach ulicznych w Krakowie. Od tego momentu utracił wpływ na politykę państwa. Włączył się do prac Instytutu Józefa Piłsudskiego w Warszawie, obejmując stanowisko wiceprezesa tej placówki w grudniu 1936 r.

We wrześniu 1939 r. zgłosił się do wojska jako ochotnik, dostał się do niewoli niemieckiej i przebywał w oflagu w Dobiegniewie (Woldenberg) do stycznia 1945 r. Po powrocie do kraju nie prowadził działalności politycznej. Aresztowany w 1948 r., był więźniem politycznym do 1956 r.

WIEŃCZYSŁAW PYRZANOWSKI – autor portretu, absolwent Wydziału Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Uprawia głównie malarstwo olejne; wiodącym tematem jego obrazów jest pejzaż mazowiecki. Maluje także portrety i akty. Realizuje zamówienia związane z tematami religijnymi. Jest uczestnikiem i organizatorem plenerów malarskich. Wystawia w kraju i za granicą. Jego obrazy znajdują się w wielu polskich muzeach, a także w kolekcjach prywatnych w Polsce, Danii, Niemczech, Austrii, Rwandzie, Brazylii i USA.

 Stanisław Car – marszałek Sejmu IV kadencji
(4 X 1935 – 18 VI 1938)

Urodzony 26 kwietnia 1882 r. w Warszawie. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim do 1905 r., studia prawnicze ukończył na Uniwersyteciew Odessie w 1907 r. Aplikant sądowy w latach 1908–1911. Uzyskał wpis na listę adwokatów przysięgłych i otworzył własną kancelarię adwokacką w 1911 r.

Sędzia pokoju XI okręgu m. Warszawy z rekomendacji Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy od roku 1915. Sekretarz Delegacji Adwokatury Warszawskiej opracowującej statut Palestry Państwa Polskiego. W 1916 r. poznał Józefa Piłsudskiego i pozostał jednym z jego najbliższych współpracowników aż do śmierci Marszałka w 1935 r.

Jako pracownik Departamentu Sprawiedliwości przy Tymczasowej Radzie Stanu (1917–1918) był również redaktorem „Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości” i „Dziennika Praw Państwa Polskiego”. Od 5 grudnia 1918 r. był Szefem Kancelarii Cywilnej Naczelnika Państwa. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako ułan 7. pułku ułanów w 10. Dywizji Piechoty generała Lucjana Żeligowskiego. Za zasługi wojenne został awansowany do stopnia podporucznika i odznaczony Krzyżem Walecznych.

Po zakończeniu wojny przez wiele lat pełnił funkcję prezesa Okręgu Warszawskiego Związku Oficerów Rezerwy RP. Stanowisko szefa Kancelarii Cywilnej sprawował także podczas krótkiej prezydentury Gabriela Narutowicza.

W latach 1923–1924 prowadził praktykę adwokacką. Był założycielem i naczelnym redaktorem „Palestry”, miesięcznika Rady Adwokackiej w Warszawie. Prokurator Sądu Najwyższego w latach 1925–1926. Ponownie objął stanowisko szefa Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP Ignacego Mościckiego 16 czerwca 1926 r. W gabinecie J. Piłsudskiego w latach 1926–1928 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości.

Był ministrem sprawiedliwości w rządach: Kazimierza Bartla i Kazimierza Świtalskiego (od grudnia 1928 do grudnia 1929), w gabinecie Walerego Sławka (od marca do sierpnia 1930) oraz w drugim gabinecie Piłsudskiego (od sierpnia do grudnia 1930).

Poseł do Sejmu RP III kadencji (1930–1935), wybrany z listy BBWR w okręgu wyborczym nr 5 w Białymstoku. Pełnił funkcję wicemarszałka Sejmu. Jednocześnie był przewodniczącym Komisji Prawniczej oraz kierownikiem grupy w dwóch komisjach: Konstytucyjnej i Regulaminowej. Należał do klubu BBWR, gdzie był członkiem zarządu, a od końca sierpnia 1931 r. – wiceprezesem.

Intensywnie pracował nad rewizją konstytucji w latach 1931–1935. Był współautorem tez konstytucyjnych i generalnym referentem projektu ustawy zasadniczej w Sejmie, uchwalonej i podpisanej przez Prezydenta RP w 1935 r. Ponownie został posłem z listy BBWR, tym razem w okręgu wyborczym nr 24 w Kielcach do Sejmu RP IV kadencji 1935–1938. Izba Poselska wybrała go na marszałka Sejmu 4 października 1935 r. Po uzyskaniu akceptacji swojej kandydatury przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego wybór ten przyjął. W ostatnich latach swojej działalności politycznej dążył do podniesienia autorytetu i zapewnienia znacznej swobody działania Sejmu, co było wyrazem pewnej opozycji w stosunku do polityki prowadzonej przez Ignacego Mościckiego i marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego.

Zmarł 18 czerwca 1938 r. podczas sprawowania funkcji marszałka Sejmu.

Był autorem licznych prac z zakresu konstytucjonalizmu, państwowości i prawa.

ŁUKASZ ZEDLEWSKI – autor portretu, absolwent Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom z wyróżnieniem uzyskał w Pracowni Malarstwa prof. Stanisława Baja. Laureat finałowej dziesiątki konkursu „Najwybitniejszy Młody Malarz Pierwszej Dekady XXI Wieku” (2011). Laureat wystawy Coming Out Najlepsze Dyplomy ASP w Warszawie (2013). Od 2013 r. pracuje na stanowisku asystenta Katedry Ogólnoplastycznej Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP w Warszawie. W 2018 r. otworzył przewód doktorski na ASP w Warszawie. Zajmuje się malarstwem, rysunkiem i grafiką warsztatową.

 Walery Sławek – marszałek Sejmu IV kadencji
(22 VI 1938 – 27 XI 1938)

Urodzony 2 listopada 1879 r. w Strutynce na Podolu w rodzinie inteligenckiej. Ukończył Wyższą Szkołę Handlową Leopolda Kronenberga w Warszawie w 1899 r. i podjął pracę w bankowości. Związał się z ruchem rewolucyjno-niepodległościowym. Należał do Polskiej Partii Socjalistycznej, był członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego (1902–1905). Współtworzył wraz z Aleksandrem Prystorem Organizację Spiskowo-Bojową PPS. W okresie rewolucji 1905 roku w zaborze rosyjskim poparł nurt niepodległościowy i przystąpił do PPS-Frakcji Rewolucyjnej, której był członkiem w latach 1906–1914. Brał udział w tworzeniu na terenie Galicji Związku Walki Czynnej oraz Związku Strzeleckiego i Polskiego Skarbu Wojskowego w ramach Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (1908–1914).

Podczas I wojny światowej uczestniczył w walkach w szeregach I Brygady Legionów Polskich w latach 1914–1915 jako oficer sztabowy i szef Biura Wywiadowczego. Oddelegowany w 1915 r. do Warszawy, kierował pracami polityczno-niepodległościowymi. Współtworzył Polską Organizację Wojskową oraz Centralny Komitet Narodowy, skupiający ugrupowania aktywistyczne. Kilkakrotnie więziony przez władze rosyjskie (1903 i 1905– 1906), austriackie (1910) i niemieckie (internowanie w Szczypiornie i Modlinie (1917–1918).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości był w latach 1918–1922 oficerem do szczególnych zleceń Naczelnika Państwa. Zaliczał się – od czasów jeszcze konspiracyjnych – do przyjaciół i najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego. Ukończył Wyższą Szkołę Wojskową w stopniu podpułkownika dyplomowanego (1924). Wycofał się do rezerwy wraz z odejściem Piłsudskiego z wojska. Został prezesem Zarządu Głównego Związku Legionistów i pełnił tę funkcję w okresie 1924–1936.

Po przewrocie majowym w 1926 r. powrócił na krótko do służby czynnej, potem przystąpił do szerokiej działalności politycznej. Od jesieni 1927 r. organizował Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. Został jego prezesem (1928–1935) i z listy tego ugrupowania wszedł do Sejmu w wyborach w 1928 r., obejmując również prezesurę klubu poselskiego. Ponownie uzyskał mandat poselski w roku 1930. Nadal kierował klubem BBWR. Był współtwórcą i gorącym zwolennikiem konstytucji 1935 roku i nowej ordynacji wyborczej.

Trzykrotnie sprawował urząd premiera: od marca do sierpnia 1930, od grudnia 1930 do maja 1931 i od marca do października 1935 r. Po śmierci J. Piłsudskiego, w wyniku rozbieżności politycznych w obozie rządzącym, stopniowo tracił wpływ na sprawy państwa. Rozwiązał BBWR i poświęcił się pracy w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Warszawie, którego został prezesem w 1936 r.

Wybrany na posła w kadencji 1935–1938, po śmierci marszałka Stanisława Cara objął jego funkcję 22 czerwca 1938 r. W wyborach listopadowych 1938 roku, wobec gwałtownej kampanii Obozu Zjednoczenia Narodowego przeciwko jego kandydaturze, nie uzyskał mandatu poselskiego.

Zmarł w Warszawie 3 kwietnia 1939 r. śmiercią samobójczą.

STANISŁAW BAJ – autor portretu, studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Mieszka w Warszawie i w rodzinnej wsi Dołhobrody nad Bugiem. Jest wykładowcą w macierzystej uczelni. Prace artysty znajdują się w zbiorach muzeów polskich oraz w kolekcjach w kraju i za granicą. Dorobek artystyczny S. Baja obejmuje malarstwo, rysunek, a także grafikę. Wśród dzieł dominują portrety oraz pejzaże nadbużańskie.

Wacław Makowski – marszałek Sejmu V kadencji
(28 XI 1938 – 2 XI 1939)

Urodzony 15 listopada 1880 r. w Wilnie w rodzinie inteligenckiej. Tam ukończył gimnazjum w 1898 r. Studiował prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim do 1902 r.; uzupełniające studia odbył w Krakowie na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, we Lwowie oraz Paryżu. W czasie studiów należał do organizacji rewolucyjnej o charakterze niepodległościowym. Był dwukrotnie aresztowany przez władze rosyjskie w 1901 i 1906 r. Pracę rozpoczął jako pomocnik adwokata, a potem współuczestniczył w utworzeniu i akcjach Koła Obrońców Politycznych (1905–1907). W okresie I wojny światowej, po ustąpieniu władz rosyjskich z Królestwa Polskiego, organizował sądownictwo obywatelskie, działał w Milicji Obywatelskiej w Warszawie oraz Radzie Głównej Opiekuńczej (1915). Związany ze środowiskiem politycznym aktywistów, po utworzeniu Tymczasowej Rady Stanu w styczniu 1917 r. został wicedyrektorem jej Departamentu Sprawiedliwości, a w okresie od 27 lutego do 4 kwietnia 1918 r. był kierownikiem Ministerstwa Sprawiedliwości.

Mianowany przez Radę Regencyjną na wiceprezesa Głównej Komisji Ziemskiej 30 października 1918 r., pozostawał na tym stanowisku również po odzyskaniu niepodległości. Następnie został szefem sekcji w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych (1919). Prowadził też działalność naukowo-dydaktyczną na Uniwersytecie Warszawskim – wykładał prawo karne na Wydziale Prawa od 1917 r. W 1921 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, a w 1923 r. na profesora zwyczajnego prawa karnego. Wchodził w skład Komisji Kodyfikacyjnej RP od 1919 r., od 1920 r. jako wiceprezes sekcji prawa karnego.

Ochotnik w wojnie polsko-radzieckiej jako prokurator Najwyższego Sądu Wojskowego. Przeniesiony do rezerwy, otrzymał stopień pułkownika Korpusu Sądowego rezerwy w 1922 r. Minister Sprawiedliwości w rządach Artura Śliwińskiego (od czerwca do lipca 1922) i Juliana Nowaka (od lipca do grudnia 1922), a w rządzie generała Władysława Sikorskiego kierownik tego resortu (od grudnia 1922 do maja 1923). W trzech kolejnych gabinetach Kazimierza Bartla od maja do września 1926 r. był ministrem sprawiedliwości.

Odegrał istotną rolę w opracowaniu projektu ustawy o zmianie konstytucji (tzw. nowela sierpniowa 1926).

Wybrany na posła na Sejm z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem z okręgu wyborczego poleskiego w marcu 1928 r. W klubie BBWR był czołową postacią; czynnie zaangażował się w prace nad przygotowywanym przez obóz rządzący projektem konstytucji; został przewodniczącym sejmowej Komisji Konstytucyjnej.

W wyborach listopadowych w 1930 r. zajmował eksponowane miejsce na liście BBWR w Warszawie. W Sejmie ponownie przewodniczył Komisji Konstytucyjnej. Był także członkiem Komisji Prawniczej, a po zrzeczeniu się przez Jana Piłsudskiego funkcji wicemarszałka Sejmu został wybrany na jego miejsce 1 października 1931 r.

W kolejnych wyborach kandydował z Warszawy do Senatu. Został jego wicemarszałkiem 5 października 1935 r., a zarazem przewodniczącym Komisji Prawniczej oraz członkiem Unii Międzyparlamentarnej i przewodniczącym polskiej grupy. Był członkiem Rady Unii. Równocześnie prowadził zajęcia z prawa karnego i państwowego na Uniwersytecie Warszawskim. Był dziekanem Wydziału Prawa w latach 1935–1937. Otrzymał nominację na profesora zwyczajnego prawa państwowego w 1937 r.

Z ramienia Obozu Zjednoczenia Narodowego w Warszawie został posłem na Sejm V kadencji, a na pierwszym posiedzeniu 28 listopada 1938 r. wybrano go na marszałka Sejmu.

Przewodniczył ostatnim obradom Sejmu II RP 2 września 1939 r., a po ewakuacji władz państwowych do Rumunii został tam internowany. Zmarł w Bukareszcie 28 grudnia 1942 r.

Był autorem wielu prac naukowych z zakresu prawa karnego i państwowego, współautorem Kodeksu karnego (1932) oraz konstytucji kwietniowej (1935).

STANISŁAW CHOMICZEWSKI – autor portretu, ukończył Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Ulubione tematy malarskie to portrety, pejzaże i konie. Prezentował swoje prace na wielu indywidualnych wystawach w Polsce oraz za granicą. Artysta bierze udział w plenerach malarskich, również zagranicznych. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych oraz muzealnych.