W dniach 5 – 6 lutego w Krasiczynie (woj. podkarpackie) odbyła się 32. edycja międzynarodowej konferencji Europa Karpat. Wzięli w niej udział parlamentarzyści, samorządowcy, naukowcy z Polski, Węgier, Słowacji, Czech, Litwy, Łotwy, Mołdawii, Ukrainy, Gruzji i Rumunii. Uczestnicy konferencji rozmawiali m.in. o znaczeniu dyplomacji parlamentarnej dla bezpieczeństwa Europy, Zielonym Ładzie, współpracy naukowej oraz odbudowie gospodarki regionu Karpat po kryzysie wywołanym pandemią koronawirusa. Organizatorem konferencji była Kancelaria Sejmu. Ze względu na sytuację edpidemiczną spotkanie przeprowadzone zostało w formule hybrydowej.
Konferencję otworzyły wystąpienia wicemarszałka Sejmu Ryszarda Terleckiego, przewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych Marka Kuchcińskiego oraz ministra infrastruktury Andrzeja Adamczyka.
– Przez te 32 odsłony Europy Karpat powstało wiele pomysłów, inicjatyw, ale przede wszystkim poznawali się ludzie z całej Europy Środkowej – politycy, biznesmeni, uczeni, samorządowcy, ludzie kultury – mówił podczas swojego wystąpienia w Zamku w Krasiczynie wicemarszałek Terlecki. Jak zaznaczył oprócz tych spotkań jest „infrastruktura przyjaźni, współpracy, która jest niezwykle cenna w regionie”. – Chcę zwrócić uwagę na dyplomację parlamentarną. Ona jest dziś szczególnie ważna. Patrzę na naszych przyjaciół z Ukrainy, którzy są w takiej chwili bardzo trudnej i niebezpiecznej. Podczas rozmowy z wiceprzewodniczącą Rady Najwyższej Ukrainy stwierdziłem, że gdyby coś się stało, to my wszyscy z Europy Środkowej, gotowi jesteśmy pojechać do Kijowa, by pokazać światu, że Ukraina nie jest sama i będziemy wspierać Ukrainę w tym trudnym okresie napięcia – podkreślił Ryszard Terlecki.
Z kolei Marek Kuchciński, b. marszałek Sejmu i pomysłodawca konferencji Europa Karpat, w mowie inauguracyjnej poinformował o powołaniu Międzynarodowego Klubu Europy Karpat, który ma służyć definiowaniu potrzeb, wdrażaniu optymalnych rozwiązań, stworzeniu skutecznego mechanizmu implementacji wspólnych inicjatyw. – Chcemy te kluby tworzyć, wspierać ich powstawanie w różnych częściach naszego kontynentu. Idea jest jedna: współpraca oraz wykorzystywanie możliwości i troska o nasze dziedzictwo kulturowe, przyrodnicze, bardzo różnorodne, które rozwija się dzięki ludziom, nam, naszym przodkom i naszym potomnym, którym chcemy pozostawić jak najlepsze znaczenie tej części Europy – mówił o inicjatywie przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych.
– Po raz 11. mam okazję brać udział w tym przedsięwzięciu. Jest ono niezmiernie ważne w sferze społecznej, gospodarczej, ale szczególnie dokonuje zmian w naszej świadomości. Spotykamy się aby zmieniać naszą rzeczywistość. I ona się faktycznie zmienia – zaznaczył minister infrastruktury Andrzej Adamczyk. – Każdy, kto jedzie dziś Via Carpatia między Lublinem a Rzeszowem, to widzi, że właśnie ta debata ma sens. Jesteśmy w roku, w którym podpiszemy wszystkie umowy na Via Carpatia do granicy ze Słowacją. Finalizujemy też w tym roku wszystkie starania proceduralne tej drogi z Lublina do Białegostoku. Wpisujemy też Via Carpatia do korytarza Europejskiej Sieci Transportowej. Z kolei Rail Carpatia, czyli korytarz kolejowy łączący państwa Trójmorza, Karpat, to kolejne przedsięwzięcie – dodał.
Dyplomacja parlamentarna w trosce o bezpieczeństwo Europy
W pierwszym sobotnim panelu dyskutowano o znaczeniu dyplomacji parlamentarnej w kontekście bezpieczeństwa kontynentu i roli polskiej dyplomacji parlamentarnej w naszym rejonie świata. – Żyjemy w czasach, kiedy w krajach, w których bardzo silne są parlamenty narodowe, to ich obywatele mogą być pewni, że ich prawa będą szanowane. Jest to też szczególny czas prób przepisywania historii, zmian układu sił w naszej części Europy, co zwykle kończy się bardzo źle – mówił otwierając dyskusję Maciej Szymanowski, dyrektor Instytutu Współpracy Polsko-Węgierskiej im. Wacława Felczaka.
Zabierając głos w dyskusji wicemarszałek Ryszard Terlecki zauważył, że „jesteśmy w ważnym momencie, gdy w UE toczy się dyskusja o przyszłości tej organizacji”. – Również państwa, które chcą do niej należeć, powinny brać udział w tej dyskusji. Gdybyśmy zdołali zbudować silną współpracę w naszym regionie, to te możliwości by się poszerzyły. Powinna powstać grupa Europy Środkowej w PE. To byłby ważny krok naprzód, który wynikałby również z naszych dyskusji, które tu toczymy – zaakcentował.
Z kolei pos. Włodzimierz Bernacki przypomniał że parlamentarzyści są przedstawicielami „suwerena suwerennych narodów”. Są też przedstawicielami organów, które trwają. – Niestety nasz świat został dotknięty kryzysem elit politycznych, najpoważniejszym w historii parlamentaryzmu – ubolewał.
Przewodniczący Komisji ds. UE Zgromadzenia Narodowego Węgier zaznaczył, że region Karpat to miejsce o niesamowitym potencjale, który nie jest odpowiednio wykorzystywany. – Kiedy patrzę na rozwój sytuacji w dziedzinie bezpieczeństwa, to wydaje mi się, że ostatnia dekada, to ciąg następujących po sobie kryzysów. 2008 r. kryzys gospodarczy, następnie kryzys migracyjny. UE w większości przypadków nie była w stanie zadziałać z odpowiednim wyprzedzeniem, działała wyłącznie reaktywnie. Mamy coraz większe wyzwania w dziedzinie bezpieczeństwa. Widzimy w jaki sposób Rosja stanowi zagrożenie Ukrainy, w jaki sposób te działania wpływają też na region karpacki. Państwa wyszehradzkie są pod bezpośrednim wpływem zagrożeń, które widzimy na wschodzie – ocenił Richard Hörcsik.
Mykola Kniazhytski, reprezentujący Radę Najwyższą Ukrainy, dziękując za wsparcie Sejmu i Senatu RP, które otrzymała Ukraina stwierdził, że zrobi wszystko by Klub Karpacki skutecznie pracował. – Ukraina nie może być strefą buforową. Jeśli Ukraina będzie pod wpływem rosyjskim, to następna agresja będzie przeciwko Państwom Bałtyckim i Polsce. Mamy smutne doświadczenia i musimy to sobie uświadomić – przestrzegał. – Jedność i pojednanie krajów karpackich jest niezwykle ważne. Gotowość, by w razie rosyjskiej agresji, która jest bardzo realna, kraje regionu karpackiego były miejscem, do którego osoby, które ucierpiały w wyniku agresji będą chciały się schronić. Proszę przedstawicieli wszystkich parlamentów o to, by wspierali demokrację parlamentarną – mówił współprzewodniczący Grupy Parlamentarnej ds. Kontaktów Międzyparlamentarnych z Polską.
– To jest niezwykle ważne, byśmy również w PE współpracowali regionalnie. Bywa tak, że nasze frakcje są tak szczelne, że trudno znaleźć formaty rozmowy. Powinniśmy tworzyć możliwość stałego kontaktu ponad podziałami frakcyjnymi. Pamiętam przemówienie prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Tibilisi w 2008 r. Pamiętam reakcje na to przemówienie na Zachodzie, kiedy mówiono, że to jest jakaś fantastyka polityczna, że to jest przesada. Dziś te słowa maja zupełnie inne znaczenie. Dyplomacja parlamentarna jest istotna z kilku powodów. Polityka zagraniczna zmieniła swój charakter, nie jest to polityka tylko pomiędzy państwami, między ministrami, prezydentami. Odbywa się ona również na poziomie społecznym, parlamentarnym. Równocześnie procesy integracji europejskiej sprawiły, że nasza polityka europejska jest nie tylko polityką zagraniczną, ale po części też wewnętrzną m. in. w kontekście infrastruktury. Powinniśmy reformować UE w kierunku wzmocnienia parlamentów narodowych, aby UE była zakorzeniona w naszych demokracjach na poziomie państw narodowych – argumentował z kolei europoseł Zdzisław Krasnodębski.
Znad Bałtyku nad Morze Czarne i Egejskie przez Karpaty? Nowe połączenia w ramach sieci TEN-T szansą dla regionu
W II panelu rozmawiano m. in. o możliwościach poszerzenia łańcuchów komunikacyjnych. – Komisja Europejska zaproponowała nowy szlak komunikacyjny, który wpisuje się w Via Carpatia. Jest to efekt starań i zabiegów czynionych od początku 2016 r. Dziękuję za zaangażowanie państw regionu. Dzięki temu możemy liczyć na to, że porty Bałtyku będą skomunikowane korytarzem Bałtyk-Morze Czarne-Morze Egejskie z południem Europy. To już jest konkretny efekt naszej pracy. Jesteśmy, państwa Trójmorza, narodami ambitnymi. To nie koniec. W zeszłym roku w Sofii na szczycie państw Trójmorza, towarzysząc prezydentowi Andrzejowi Dudzie, zaapelowałem o tworzenie korytarza Rail Carpatia, bo to państwom Trójmorza jest absolutnie niezbędne – mówił minister infrastruktury Andrzej Adamczyk.
Na temat realizacji Via Carpatia wypowiedział się wiceminister infrastruktury Rafał Weber. – Z 715 km Via Carpatii przebiegających przez polskie terytorium od granicy z Litwą do granicy ze Słowacją w tej chwili prawie 30 proc. jest udostępnione. W realizacji mamy nieco ponad 50 proc. tego szlaku komunikacyjnego, a w fazie przygotowawczej 20 proc., które zostanie w tym roku skonsumowane w postaci umów realizacyjnych – opisywał.
– Każdy nowy korytarz i możliwe rozgałęzienia w ramach TEN-T pozwolą nam zwiększyć wartość tej sieci, przyczynić się do wspólnej europejskiej sieci transportowej. Bardzo ważne jest by uważnie ocenić nowe propozycje. Rozwój połączeń transportowych nie powinien skupiać się tylko na rozwoju infrastruktury transportowej. Powinniśmy pamiętać, że powstaje nowy łańcuch połączeń logistycznych pomiędzy Morzem Czarnym, Bałtyckim, Adriatyckim oraz Egejskim. Wszystkie państwa w tym regionie mogą skorzystać na powstaniu zintegrowanych połączeń transportowych – zaznaczył minister transportu Łotwy Tâlis Linkaits.
– Czechy przejmują w lipcu przewodnictwo w Radzie UE i w zakresie transportu będziemy finalizowali aktualizację sieci TEN-T – stwierdził Jan Sechter, wiceminister transportu Czech. – Potrzeba także rozmów z Ukrainą w zakresie połączeń z siecią TEN-T by harmonizacja planów była łącznikiem w wymiarze strategicznym. Partnerstwo Wschodnie powinno się przekładać na konkretne infrastrukturalne programy – ocenił czeski polityk.
Moderatorem w tej części obrad był europoseł Bogdan Rzońca.
Zielony Ład w Europie Karpat – rolnictwo ekologiczne jako szansa dla małych i średnich gospodarstw rolnych, rolnictwo węglowe, Strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, Strategia leśna
Jako pierwszy w tym punkcie obrad wypowiedział się Janusz Wojciechowski, komisarz UE ds. rolnictwa – Europejski Zielony ład wywołuje wiele emocji. Jego rolnicza część jest reakcją na procesy ostatnich lat, uprzemysłowienia, intensyfikacji produkcji rolniczej, które bardzo zmieniły rolnictwo europejskie. Chodzi o to, by rolnictwo miało charakter zrównoważony i dawało szansę możliwie dużej liczbie rolników. I to jest właśnie ten fenomen Podkarpacia, doświadczenia tego regionu są bardzo ważne. Mimo, że gospodarstwa są tu stosunkowo małe, ich wyniki produkcyjne są bardzo dobre, wyższe niż w regionach o lepszych ziemiach. Jest tu też najwyższy poziom zużycia nawozów mineralnych. Właśnie to rolnictwo ekologiczne jest ogromną szansą, szczególnie dla górskich regionów. To doskonała propozycja dla tego rodzaju rolnictwa, które ma niewielkie szanse z masowym, przemysłowym rolnictwem, które obserwujemy w Europie. Przy pomocy funduszy europejskich, odpowiednio ukierunkowanym wsparciu, te rejony mogą skorzystać na transformacji – mówił Janusz Wojciechowski.
Działania polskiego rządu przedstawiła sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Anna Gębicka. – Zmiany w tak kluczowym obszarze siłą rzeczy wywołuje wiele obaw. Dlatego już na etapie przygotowywania krajowego planu strategicznego postawiliśmy na bardzo szerokie konsultacje z rolnikami, sektorem rolno-spożywczym, organizacjami branżowymi, związkami zawodowymi rolników. Organizując te konsultacje koncentrowaliśmy się na nowoczesnych technologiach. Otrzymaliśmy wiele pytań, uwag, co pokazuje jak ważne są to zmiany. Mam nadzieję, że obawy związane z Zielonym Ładem stopniowo będą rozwiewane. Bardzo istotny jest komponent przekazywania wiedzy, zastosowania nowoczesnych rozwiązań w rolnictwie – podkreśliła.
Anna Paluch, wiceprzewodnicząca Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, skupiła się na Strategii Bioróżnorodności. – Brakuje tu konkretów finansowych i spójności terminologicznej. Jeżeli nie uspójnimy siatki pojęć i przepisów technicznych to tej strategii nie będzie się dało zrealizować. Wszystkie te działania muszą być interdyscyplinarne. Gospodarka naturalna, wykorzystująca walory przyrody to jest to, co powinniśmy harmonijnie rozwijać, we współpracy z naszymi sąsiadami w Łuku Karpat – mówiła.
Sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa Węgier Zsolt Feldman odniósł się do strategii przygotowywanych przez Unię Europejską. – Bardzo ważne jest szukanie odpowiedzi na pytanie o to, jak będzie można utrzymać rolnictwo, by producenci, którzy żyją na prowincji nadal mogli się utrzymać ze swojej działalności. Przyjęliśmy, że jesteśmy w stanie zharmonizować nasze ambicje konkurencyjności i ochrony środowiska. Po to by cele Zielonego Ładu zrealizować musimy dokonać rozwoju technologicznego, wdrożyć nowe technologie gospodarstw. To jest koszt i potrzebujemy czasu na wdrożenie nowych technik gospodarowania. Zagrożenia sformułowane przez rolników odnośnie Zielonego Ładu tylko w części mogą być rozwiązane poprzez wsparcie finansowe. Konieczne jest też wsparcie w postaci zaplecza wiedzy – zaznaczył.
Martin Kováč, sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Republiki Słowackiej stwierdził, że Słowacja utożsamia się z poglądem, że Zielony Ład ma potencjał stać się podstawowym elementem transformacji, by utrzymać zrównoważenie. – Musimy pamiętać o znaczeniu małych gospodarstw przy określaniu tzw. celów środowiskowych – dodał.
Dyskusję prowadziła pos. Teresa Pamuła, członek Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Odbudowa gospodarek regionu karpackiego po kryzysie gospodarczym
IV panel był okazją do rozmów nt. kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią, który dotknął gospodarki wszystkich krajów karpackich oraz realizacji programów związanych z odbudową gospodarek.
Waldemar Buda, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, zauważył że państwo polskie przeszło pewnego rodzaju test. – Mieliśmy ogromne wyzwanie, które stanęło przed polską gospodarką. Przede wszystkim parametr w postaci zatrudnienia był dla nas najistotniejszy. Ten test został zdany. Od 2019 do 2021 r. zwiększyliśmy liczbę osób zatrudnionych. To pokazuje, że instrumenty, które wprowadziliśmy zadziałały. Tarcza finansowa, zwolnienia z ZUS czy „postojowe” utrzymały miejsca pracy. W tym były środki zarówno krajowe, jak i europejskie. Inflacja jest oczywistą konsekwencją, z którą mierzymy się w całej Europie. Mamy minimalne bezrobocie. Cel, który chcielibyśmy osiągnąć to strategia makroregionalna, europejska, karpacka. Powinniśmy podążać w kierunku inicjatywy KE w zakresie przygotowania, pracy koncepcyjnej nad Strategią Karpacką. Ze swojej strony podejmujemy dyskusje międzyrządowe – zapewnił.
– Z inflacją z powodu wychodzenia z pandemicznego spowolnienia walczy praktycznie cały świat. Jest to zjawisko globalne, również dotyczące naszego regionu, regionu Karpat. Stąd, już w październiku 2021 r., pierwsze kraje UE zaczęły wdrażać programy mające na celu ograniczenie ewentualnych strat, jaki mogłyby ponieść osoby najwrażliwsze na wzrosty cen, szczególnie te najmniej zarabiające, emeryci, renciści. Polski rząd również nie pozostawał w tyle i również realizował własne projekty w tym zakresie. Obniżono VAT oraz akcyzę na najbardziej kluczowe surowce energetyczne oraz najbardziej kluczowe usług, a także poczyniono dodatkowe rozwiązania w formule bezpośredniego wsparcia – zaznaczył w swoim wystąpieniu wiceminister finansów Jan Sarnowski.
Wideo-przesłanie wystosowała do uczestników konferencji komisarz ds. spójność i reform Elisa Ferreira. Wspomniała w nim o pomocy płynącej do krajów UE po kryzysie. Wyraziła zadowolenie z faktu, iż zarówno państwa członkowskie, jak i sąsiedzi spoza UE współpracują ze sobą, by stawiać czoła wspólnym wyzwaniom i razem wykorzystać możliwości i szanse.
Moderatorem dyskusji był Jerzy Kwieciński, wiceprezes zarządu Banku Pekao S.A.
Młodzi czempioni – twórcy przyszłości Europy Środkowej: innowacja, kreatywność, wynalazki
W pierwszym niedzielnym panelu konferencji rozmawiano o potencjale, który kryje się w młodych ludziach z Europy Środkowej. Ich kreatywności, energii, odwadze i wizjonerstwie. Inspiracjach płynących z innych krajów, a także inspiracjach, jakie mogą czerpać młodzi ludzie w innych częściach świata od swoich rówieśników z Europy Środkowej i Wschodniej. O swoich pasjach, zainteresowaniach, początkach działalności zawodowej, realizowanych projektach, perspektywach i wyzwaniach opowiadali młodzi badacze, naukowcy, założyciele startupów. Swoimi doświadczeniami i przemyśleniami podzielili się: Patryk Pijanowski – założyciel Nebucode oraz TherapyCave (zwycięski projekt Kopalni Startupów), Michał Styczyński – doktorant na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, Alicja Filiacz – zwyciężczyni I miejsca w konkursie na cyfrowy komiks o legendach podkarpackich, Maksymiliam Paczyński – laureat międzynarodowego konkursu Intel Impact Creators oraz Maciej Trojnar – trzykrotny laureat Olimpiady Geograficznej, kapitan polskiej reprezentacji na National Geographic World Championships.
Moderatorem w tej części obrad był Robert Gönczi, asystent badawczy w Instytucie Badań nad Migracjami w Budapeszcie.
Uniwersytety i ich społeczne otoczenie
W drugim dniu konferencji uczestnicy 32. Konferencji Europa Karpat omówili także współpracę na płaszczyźnie naukowej. Rozmawiano o wyzwaniach stojących przed światem akademickim, sytuacji uniwersytetów i ich odpowiedzialności społecznej w dobie pandemii. Paneliści zauważyli, że pandemia, która zaskoczyła ludzkość w ostatnich latach przyniosła nowe wyzwania dla uniwersytetów a odpowiedzialność społeczna uniwersytetów wzrosła wielokrotnie. Jako konieczne działania wymieniano znalezienie odpowiednich formatów współpracy ze światem akademickim oraz potrzeba wspólnych inicjatyw uniwersytetów Europy Środkowej. Rozmówcy dzielili się doświadczeniami związanymi z funkcjonowaniem szkół wyższych w czasie pandemii, które nie tylko odgrywają role edukacyjną, ale też oddziałują na region. Omówiono także projekty związane z dziedzictwem historycznym w regionie Karpat i współpracę w ramach Collegium Carpathicum. Zgodzono się, że Międzynarodowy Klub Karpat może stać się wspaniałym narzędziem do stymulowania nowych projektów, partnerstw. Poruszono także kwestię renowacji Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego na szczycie Pop Iwan. W dyskusji uczestniczyli: prorektor ds. relacji międzynarodowych Uniwersytet Stefana Wielkiego w Suczawie Stefan Purici, rektor Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego Igor Tsependa, dyrektor Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego Jan Malicki, kierownik projektu badawczego na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, stypendysta Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN Oleh Skrynyk, wicemarszałek Województwa Podkarpackiego Piotr Pilch oraz Dawid Lasek ze Stowarzyszenia Euroregion Karpacki.
Dyskusję prowadził prof. Jan Draus, reprezentujący Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej.
Wydarzeniami towarzyszącymi 32. Europie Karpat były: wystawa o węgierskiej pomocy dla Polski w wojnie z bolszewikami w 1920 roku, ogłoszenie międzynarodowego konkursu na „Legendy podkarpackie” oraz przedpremierowe zwiedzanie wystawy Międzynarodowe Triennale Malarstwa Regionu Karpat – Srebrny Czworokąt 2021 pod honorowym patronatem prezydenta Andrzeja Dudy.
Ponadto podczas 32. konferencji Europa Karpat wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin wręczył wyróżnienia twórcom i animatorom kultury. W ramach wydarzeń specjalnych zaprezentowano także możliwości inwestycyjne Funduszu Trójmorza oraz Programu Inwestycji Strategicznych Polskiego Ładu. Na zakończenie konferencji przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Marek Kuchciński wręczył nagrody zawodów biegowych Zimowej Karpackiej Piątki w kategorii VIP.
