Reakcja rządów państw karpackich na epidemię koronawirusabyła szybka i zdecydowana. Nie przypominała reakcji niektórych państw zachodnich, które chciały postawić wyżej korzyści gospodarcze nad kosztami społecznymi i nie zdecydowały się na ograniczenia w funkcjonowaniu państwa. Obecnie sytuacja w tych państwach staje się coraz trudniejsza. Liczba zachorowań jest na poziomie kilkudziesięciu tysięcy, a liczba zgonów kilkunastu tysięcy.
W państwach karpackich zareagowano wzorcowo. Najpierw wprowadzono duże ograniczenia, dając sobie czas na uzupełnienie sprzętu, lekarstw i wdrożenie odpowiednich procedur, a obecnie rozpoczęto proces odmrażania gospodarek. Państwa, które tego nie zrobiły pod presją własnej opinii publicznej, są zmuszone do podobnych kroków, lecz są obecnie już w dramatycznej sytuacji epidemiologicznej.
W chwili kryzysu duży ciężar zmagań z epidemią spadł na państwa narodowe, które rozpoczęły samodzielną walkę. Na tle krajów Europy Zachodniej i Południowej państwa karpackie odniosły w tym zakresie sukces. Nie byłoby go bez odpowiedzialnej postawy naszych społeczeństw, które w zdecydowanej większości w obliczu zagrożenia zmobilizowały się zarówno do przestrzegania przepisów kwarantanny, jak i tworząc społeczne grupy wspierające na różne sposoby walkę z epidemią (jedni szyli maseczki, drudzy robili zakupy starszym osobom, inni organizowali zbiórki pieniędzy na zakup potrzebnego sprzętu dla służb medycznych itp.). Taka reakcja nie dziwi. Tworzymy zarówno na poziomie państw, jak i całego makroregionu swoistą wspólnotę kulturową i historyczną, pełną wspólnych, często dramatycznych doświadczeń z przeszłości, dzięki którym potrafimy w chwilach zagrożenia skutecznie się mobilizować.
Jak walczono z epidemią w krajach karpackich?
Polska zareagowała na zagrożenie jako jedna z pierwszych, wprowadzając już 13 marca stan zagrożenia epidemicznego na terenie całego kraju. 15 marca tymczasowo przywrócono kontrolę graniczną oraz zamknięto granice dla cudzoziemców, a Polacy wracający do kraju musieli odbyć 14-dniową kwarantannę domową. Wprowadzono ograniczenia w działalność galerii handlowych (tylko sklepy spożywcze, drogerie, apteki i pralnie pozostały otwarte). Zakazano zgromadzeń publicznych powyżej 50 osób oraz ograniczono działalność restauracji, barów i kawiarni tylko do sprzedaży na wynos i na dowóz. Dla Polaków będących poza granicami Kraju zorganizowano akcję “Lot do domu”. Od 12 marca zawieszono też zajęcia w przedszkolach, szkołach i placówkach szkolno-oświatowych oraz na uczelniach i zaczęto wprowadzać nauczanie zdalne. 20 marca wprowadzono stan epidemii oraz zaostrzono środki bezpieczeństwa. Podwyższono kary z 5 do 30 tys. złotych za złamanie kwarantanny oraz mechanizmy śledzenia tego, czy dany człowiek przebywa w miejscu.
Zorganizowano sieć szpitali zakaźnych – przynajmniej jeden na województwo. Odwołano wszelkie imprezy masowe. Zwrócono się też do pracodawców z apelem, by maksymalnie wdrożyli pracę zdalną. Ograniczono przemieszczanie się wszystkich osób. Nie można było wychodzić z domu z wyjątkiem dojazdu do pracy, wolontariatu na rzecz walki z COVID-19 oraz załatwiania spraw niezbędnych do życia codziennego. 1 kwietnia wprowadzono kolejne obostrzenia. Do każdego sklepu (zarówno małego, jak i wielkopowierzchniowego), a także do każdego lokalu usługowego mogło wejść maksymalnie tyle osób, ile wynosi iloczyn liczby wszystkich kas i liczby 3. Podobne regulacje wprowadzono dla targowisk. W placówkach pocztowych mogło przebywać w jednym momencie tyle osób, ile wynosi liczba okienek pocztowych pomnożona przez 2. W weekendy zamknięto wielkopowierzchniowe sklepy budowlane. Wszystkie sklepy musiały dostosować się do ostrzejszych zasad bezpieczeństwa.
Od 2 kwietnia klienci zostali objęci obowiązkiem robienia zakupów w jednorazowych rękawiczkach. W godzinach od 10:00 do 12:00 sklepy i punkty usługowe zaczęły obsługiwać jedynie osoby powyżej 65 roku życia. Zamknięto hotele i inne miejsca noclegowe (działające na zasadzie wynajmu krótkoterminowego). Mogą one funkcjonować tylko wtedy, gdy przebywają w nich osoby w kwarantannie lub izolacji, a także gdy przebywa w nich personel medyczny. Rozszerzono listę osób, która podlega obowiązkowej kwarantannie domowej. Zostali nią objęci wszyscy, którzy mieszkają z osobą kierowaną na kwarantannę. Zamknięto zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, salony tatuażu i piercingu. Zawieszono wykonywanie zabiegów rehabilitacyjnych i masaży – zarówno w placówkach publicznych, jak i prywatnych – z wyjątkiem sytuacji, w których rehabilitacja jest bezwzględnie wymagana stanem zdrowia pacjenta. Zakazano wyjścia z domu bez opieki dzieciom do 18 roku życia. Zakazano przebywania na plażach i terenach zielonych, pełniących funkcje publiczne. Zakaz dotyczy parków, zieleńców, promenad, bulwarów, ogrodów botanicznych i zoologicznych i ogródków jordanowskich. Ograniczono też możliwość korzystania z rowerów miejskich. Wprowadzono obowiązek utrzymania co najmniej 2-metrowej odległości między pieszymi. Z obowiązku tego zostali wyłączeni rodzice z dziećmi wymagającymi opieki (do 13 roku życia), osoby niepełnosprawne lub niemogące się samodzielnie poruszać i ich opiekunowie. Nakazano instytucjom publicznym wykonywać swoje obowiązki zdalnie.
W zbiorowym transporcie publicznym wprowadzono zasadę „tyle pasażerów, ile połowa miejsc siedzących w pojeździe”. Rozszerzono ten wymóg także na pojazdy, które mają więcej niż 9 miejsc siedzących, w tym transport niepubliczny. Pracodawcy zostali zobowiązani do zapewnienia środków bezpieczeństwa pracownikom. Stanowiska pracy poszczególnych osób muszą być oddalone od siebie o co najmniej 1,5 metra, pracownicy muszą używać rękawiczek i mieć dostęp do płynów dezynfekujących. Wprowadzono też zakaz wstępu do lasów. Równocześnie z wprowadzeniem tych obostrzeń rząd rozpoczął akcję zakupów środków ochronnych oraz przestawiania produkcji krajowej na potrzeby walki z epidemią.
Od 20 kwietnia następuje stopniowe znoszenie obostrzeń przy wprowadzeniu obowiązku zakrywania ust i nosa. Rozpoczął się proces odmrażania gospodarki.
fot. EUROPA KARPAT Rzecz o Współpracy
W Rumunii 16 marca Prezydent ogłosił stan wyjątkowy w całym kraju. Ogłoszono rozporządzenie wojskowe w sprawie środków zapobiegania rozprzestrzenianiu się COVID-19. Cudzoziemcom i bezpaństwowcom zabroniono wjazdu na terytorium Rumunii (oprócz niektórych wyjątków jak tranzyt, członkowie rodziny). Wprowadzono zakaz spotkań publicznych i podróży międzynarodowych. Zawieszono wszystkie loty komercyjne. Zamknięto szkoły, restauracje, hotele, kawiarnie i kluby. Wprowadzono obowiązkową izolację i kwarantannę dla wszystkich osób wjeżdżających do Rumunii (Suczawa, wraz z ośmioma sąsiadującymi gminami Tandarei, hrabstwo Ialomita – pod całkowitą kwarantanną) – za złamanie zakazów wprowadzono surowe kary. Wprowadzono obowiązek noszenia masek ochronnych, nawet domowej roboty. Wszystkim osobom zakazano podróżowania poza miejsce zamieszkania (gospodarstwo domowe), z wyjątkami związanymi z: zawodem, zakupem towarów na podstawowe potrzeby, pomocą medyczną, oddawaniem krwi, pomocą humanitarną lub wolontariatem, krótkimi podróżami w sąsiedztwie własnych domów, wyprowadzaniem zwierząt domowych, handlem produktami rolnymi, towarzyszeniem dzieciom, pomocą osobom starszym, chorym lub niepełnosprawnym, śmiercią członka rodziny (we wszystkich przypadkach konieczne jest specjalne oświadczenia wypełnione przez osobę fizyczną lub pracodawcę).
Podróżowanie osób w wieku 65 lat i starszych, poza miejscem ich zamieszkania (gospodarstwa domowego), jest dozwolone wyłącznie między godz. 11.00-13.00 w celu: zakupu towarów na podstawowe potrzeby osób i zwierząt domowych, pomocy medycznej, której nie można odroczyć i zapewnić zdalnie (takiej jak planowane leczenie onkologiczne, dializa lub podobne), przy użyciu środków transportu osobistego, rodzinnego, opiekuńczego lub specjalnego transportu sanitarnego (osobiste podpisane oświadczenie), krótkich podróży w sąsiedztwie własnych domów w związku z indywidualną aktywnością fizyczną lub potrzebami zwierząt domowych, towarzyszeniu dzieciom, pomocy osobom starszym, chorym lub niepełnosprawnym, śmierci członka rodziny (podróżowanie poza tym przedziałem czasowym jest dozwolone tylko wtedy, gdy odbywa się to w interesie zawodowym lub w przypadku działalności rolniczej). Osoby w wieku 65 lat i starsze mogą również opuszczać swoje domy między 20.00 a 21.00 w celu zaspokojenia potrzeb zwierząt domowych, ale tylko w pobliżu miejsca zamieszkania (gospodarstwa domowego).
Wprowadzono specjalne przepisy dla różnych kategorii zawodowych, takich jak rybołówstwo, rolnictwo, serwis i sprzedaż samochodów, rynek żywności, farmaceutyki, pracownicy przygraniczni, usługi socjalne, personel medyczny, kierowcy i piloci itp. Wprowadzono systemy łączności i aplikacje komputerowe niezbędne do komunikowania się w czasie rzeczywistym i na stałe z osobami poddanymi kwarantannie lub odizolowanymi w domu. Kierowcy pojazdów towarowych o maksymalnej dopuszczalnej ładowności większej niż 2,4 t, muszą przejść między podróżami kwarantannę lub izolację, ale nie przekraczającą 14 dni, (o lokalizacjach zapewnionych przez pracodawcę, izolacji domowej lub o miejscach udostępnionych przez organy administracji publicznej – decydują kierowcy).
Lokalne organy administracji publicznej mają obowiązek identyfikowania i prowadzenia rejestrów osób bezdomnych, a także zapewnienia im schronienia i opieki. Instytucje publiczne i podmioty gospodarcze mają obowiązek oznaczyć obszar sprzedaży widocznymi znakami, aby poprowadzić ludzi w bezpiecznej odległości co najmniej 1,5 metra. Zainstalowano urządzenia z roztworami dezynfekującymi przy wszystkich wejściach do budynków znajdujących się w obszarze lokalnych organów administracji publicznej oraz wprowadzono okresowo dezynfekcję wind, klatek schodowych i inne wspólnych obszarów.
W stanie wyjątkowym ceny energii elektrycznej i ogrzewania, gazu ziemnego, zaopatrzenia w wodę, urządzeń sanitarnych i paliwa nie mogą wzrosnąć powyżej poziomu z dnia wydania rozporządzenia wojskowego; można je zmniejszyć tylko w zależności od popytu i oferty. Ponadto rządowe lub prywatne alerty medyczne, komunikaty prasowe, teksty, zdjęcia, materiały audio, wideo będące przedmiotem zainteresowania publicznego, wspierające zapobieganie rozprzestrzenianiu się COVID-19, są nadawane bezpłatnie i są dodawane do miejsc reklamowych.
Pałac Parlamentu Rumunii, Bukareszt
fot. EUROPA KARPAT Rzecz o Współpracy
Na terenie Republiki Słowackiej zamknięto wszystkie lotniska a międzynarodowy transport pociągami, łodziami i autobusami tranzytowymi przez Słowację został zawieszony. Zamknięto granice dla cudzoziemców (oprócz osób bliskich obywateli Słowacji, osób posiadających ważny pobyt na Słowacji, czasowego lub stałego pobytu w regionie przygranicznym sąsiedniego państwa w odległości 30 km od granicy Słowacji, personelu misji dyplomatycznych, zagranicznych obywateli, którzy są zwolnieni przez Urząd Zdrowia Publicznego Republiki Słowackiej, cudzoziemców – kierowców drogowego transportu towarowego i pojazdów ciężarowych, kierowców i załogi transportu autobusowego, opieki medycznej, zatrudnionych w usługach pogrzebowych).
Obywatele Słowacji i stali rezydenci mają obowiązek noszenia osłon twarzy (maska, szalik itp.) we wszystkich miejscach publicznych (sklepy spożywcze, transport publiczny itp., w tym na zewnątrz). Izolacja w państwowej stacji kwarantanny jest obowiązkowa w przypadku indywidualnych i zorganizowanych form podróży. Trwa ona przez czas niezbędny do diagnostyki choroby COVID-19, a po wyniku negatywnym osoba jest zobowiązana do pozostania 14 dni w izolacji domowej. Izolacja osób mieszkających w tym samym gospodarstwie domowym jest również obowiązkowa (izolacja w państwowych ośrodkach kwarantanny nie dotyczy kobiet w ciąży, osób o ograniczonej zdolności przemieszczania się, z niektórymi chorobami, powyżej 75 lat, korzystających z przywilejów dyplomatycznych oraz immunitetami na terytorium Słowacji. Słowackie szpitale przyjmują przypadki nagłe i przypadki po wcześniejszym umówieniu. Urzędy państwowe działają wyłącznie po wcześniejszym umówieniu. Podróż krajowymi autobusami i pociągami odbywa się według ograniczonego harmonogramu. Sklepy spożywcze i apteki pozostają otwarte. W godzinach 09:00-12:00 tylko osoby w wieku 65 lat i starsze mogą robić zakupy. Wszystkie sklepy są zamknięte w niedzielę. Centra handlowe są zamknięte, z wyjątkiem sklepów spożywczych i farmacji. Rząd słowacki zdecydowanie wezwał osoby powyżej 65 roku życia, aby nie wychodziły z domu, chyba że jest to absolutnie konieczne. Zamknięte są hotele i restauracje (restauracje oferują dostawę i usługi na wynos). Wszystkie uniwersytety, szkoły i przedszkola są zamknięte. Obowiązuje zakaz organizowania imprez masowych.Wszystkie obiekty rekreacyjne, aquaparki i ośrodki narciarskie, spa i centra odnowy biologicznej oraz bary są zamknięte do odwołania. Ogłoszono również stan wyjątowy w służbie ochrony zdrowia. W Bratysławie zarządzono dezynfekcje pojazdów transportu publicznego a wiele kościołów zawiesiło nabożeństwa do odwołania.
fot. EUROPA KARPAT Rzecz o Współpracy
Na Ukrainie zawieszono wszystkie komercyjne międzynarodowe usługi pasażerskie, w tym loty, pociągi i autobusy pasażerskie do i z Ukrainy. Linie lotnicze, w tym Ukraine International Airlines, przeprowadzały loty repatriacyjne na bieżąco. Cudzoziemcy bez zezwolenia na pobyt nie mogą wjechać na Ukrainę. Wszyscy podróżni (obywatele Ukrainy i cudzoziemcy) przybywający na Ukrainę muszą przejść 14-dniowy okres kwarantanny. Zamknięto szkoły , placówki oświatowe i uniwersytety. Wprowadzono obowiązkowe noszenie masek w miejscach publicznych.
Zabroniono przebywania na zewnątrz w grupach więcej niż dwóch osób (wyjątki obejmują małoletnie dzieci i rodziców lub opiekunów) i przebywania w miejscach publicznych dzieci poniżej 14 lat bez opieki. Zabroniono odwiedzania parków, ogrodów publicznych, terenów rekreacyjnych i obszarów przybrzeżnych, z wyjątkiem spacerów ze zwierzętami przez jedną osobę. Wprowadzono obowiązek noszenia dokumentu identyfikacyjnego w miejscach publicznych. Wprowadzono izolacje dla wszystkich osób powyżej 60. roku życia (z wyjątkiem osób zaangażowanych w zapobieganie rozprzestrzenianiu się COVID-19 i pełnienie ról w infrastrukturze krytycznej), a także osób chorych na COVID-19 lub podejrzanych o zainfekowanie COVID-19. Zamknięto sklepy i punkty usługowe z wyjątkiem sklepów spożywczych, aptek, banków i stacji benzynowych (w Kijowie sklepy spożywcze i apteki są ograniczone do jednego klienta na 10 m2 i wymagają noszenia masek). Metra w Kijowie, Dnieprze i Charkowie są zamknięte. Inny transport miejski, w tym autobusy i tramwaje, może przewozić nie więcej niż 10 pasażerów jednocześnie. Transport miejski w Kijowie jest ograniczony do niezbędnego personelu posiadającego tylko przepustki. Koleje ukraińskie zawiesiły wszystkie krajowe przewozy pasażerskie. Ponadto zakazane są podróże autobusami między miastami (z wyłączeniem prywatnych samochodów). Wszyscy kierowcy i pasażerowie pojazdów wjeżdżających do Kijowa muszą mieć zmierzone temperatury, a jeśli temperatura kogoś jest wyższa niż 37,5 stopni Celsjusza i występują oznaki ostrej choroby układu oddechowego, osoba zostaje przebadana i wysłana na izolację.
Siedziba Rady Najwyższej Ukrainy, Kijów
fot. EUROPA KARPAT Rzecz o Współpracy
Na Węgrzech także wprowadzono restrykcyjne środki walki z koronawirusem. 11 marca rząd węgierski ogłosił stan wyjątkowy, a 30.03. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło ustawę, która uczyniła stan wyjątkowy nieokreślonym i umożliwiła premierowi rządzenie w tym czasie dekretem. Wprowadzono obowiązek 14 dniowej izolacji po podróży za granicę. Granice zamknięto umożliwiając wjazd do kraju tylko dla obywateli Węgier. Ograniczono możliwość wychodzenie z domu tylko do pracy i zakupów oraz podstawowych potrzeb. Zamknięto sklepy z wyjątkiem sklepów spożywczych, drogerii, aptek i rynków. Poruszając się ludzie muszą zachować odległość 1,5 m od siebie.
Osoby w wieku 65 lat i starsze mogą kupować w sklepach od 9 do 12. Zakazano organizowania zgromadzeń. Pozwolono ludziom chodzić na spacery tylko w małych grupach. Odwołano wszystkie publiczne wydarzenia. Zamknięto szkoły i uniwersytety. W celu ograniczania rozsiewania paniki wprowadzono ustawę, zgodnie z którą umyślne rozpowszechnianie wprowadzających w błąd informacji, które utrudniają reagowanie na pandemię, podlega karze do pięciu lat więzienia (to było krytykowane przez UE), a łamanie kwarantanny podlega karze do lat trzech).
Tekst: Andrzej Paniw
Źródło: Ambasady USA
